Porażenie mózgowe

Mózgowe porażenie dziecięce jest skutkiem uszkodzenia mózgu w okresie życia płodowego, w trakcie porodu lub tuż po nim. Lekarze rozpoznają je u dwojga niemowląt na tysiąc.

Nasze oczy, uszy i inne narządy zmysłów odbierają bodźce z otoczenia i z wnętrza ciała. Impulsy nerwowe biegną po włóknach do mózgu. To tam, w korze mózgowej, dzięki rozgałęzionej sieci połączeń, odbywa się analiza wszystkich docierających bodźców i zapada decyzja, co i jak robić dalej. Rozkazy biegną teraz w drugą stronę - do mięśni - i odbywa się ruch. Wszystko to wymaga harmonijnej współpracy ogromnej liczby komórek nerwowych i dzieje się na ogół poza naszą świadomością.

To naturalne, że jeżeli po coś sięgamy - wyciągamy rękę, a gdy siadamy - zginamy nogi. Jeżeli jednak część szlaków mózgowych zostaje uszkodzona, pojawiają się kłopoty z wykonaniem podstawowych czynności. Mięśnie wymykają się spod kontroli mózgu, robią się napięte i stawiają opór przy próbie ruchu.

Przyczyny mpd: czynniki ryzyka

Trudno jednoznacznie określić przyczyny mózgowego porażenia dziecięcego, ale na pewno ryzyko tego schorzenia wzrasta, jeżeli:

ciąża była zagrożona poronieniem;

doszło do zatrucia ciążowego lub infekcji (groźne są zwłaszcza różyczka, toksoplazmoza, cytomegalia);

kobieta w ciąży przyjmowała leki, paliła papierosy lub piła alkohol;

poród trwał bardzo długo i był skomplikowany (pośladkowy, kleszczowy);

dziecko miało tuż po porodzie trudności z oddychaniem;

dziecko jest wcześniakiem;

dziecko we wczesnym okresie życia przechodziło zapalenie opon mózgowych (zwłaszcza bakteryjne).

W każdym z tych wypadków malec musi być od urodzenia pod obserwacją neurologa. Wykrycie zaburzeń neurologicznych w pierwszych tygodniach życia nie jest łatwe. Układ nerwowy jest wtedy jeszcze bardzo niedojrzały. Nawet zdrowe dziecko ma ruchy nieskoordynowane. Podwyższone napięcie mięśni też jeszcze nie znaczy, że jest chore.

Dla przyszłego rozwoju dziecka najważniejsze jest, by wykryć zaburzenie w pierwszych 3-4 miesiącach życia i od razu rozpocząć rehabilitację.

Objawy mózgowego porażenia dziecięcego

Choć to lekarz po badaniu neurologicznym stawia rozpoznanie, bezcenna w diagnostyce jest wnikliwa obserwacja dziecka, czyniona przez rodziców. Dlatego, gdy tylko zauważysz coś niepokojącego w zachowaniu malca, nie wahaj się natychmiast skontaktować z lekarzem.

Co może cię niepokoić w zachowaniu dziecka?

objawy mpd poniżej 4. miesiąca:

kłopoty ze ssaniem (nie może objąć brodawki);

mała ruchliwość;

drżenie rąk albo nóg;

układanie główki stale na jedną stronę;

wyginanie się do tyłu, a także częste odginanie głowy;

asymetria w rozwoju ruchowym, np. kopie tylko jedną nóżką, zaciska jedną piąstkę;

silne zaciskanie dłoni po 2. miesiącu życia;

nadpobudliwość i nadwrażliwość na zmiany temperatury lub hałas (dziecko pręży całe ciało).

objawy mpd powyżej 4. miesiąca:

nietolerowanie pozycji na brzuchu - płacze, nie potrafi podpierać się na rękach, ma trudności z unoszeniem głowy;

trzymane w pozycji pionowej mocno podpiera się palcami stóp o podłoże, krzyżuje usztywnione w kolanach nóżki;

mocno zaciska dłonie, chowa kciuk w piąstki;

kiedy się je podciąga za rączki, aby skłonić do siedzenia, główka "nie nadąża" za resztą.

Oczywiście nie wystarczy zaobserwować u dziecka któryś z tych objawów, by stwierdzić, że jest chore. Diagnozę może postawić tylko lekarz.

Rehabilitacja dziecka z porażeniem mózgowym

Dziecko z porażeniem mózgowym nie jest w stanie wykonać prawidłowego ruchu, np. chwytu, gdyż niektóre szlaki w jego układzie nerwowym są nieczynne. Na szczęście układ ten jest na tyle plastyczny, że metodą wielokrotnych powtórzeń można w nim "wydeptać" nowe ścieżki, które przejmą funkcje niedrożnych połączeń. Na takim właśnie założeniu opierają się metody leczenia dzieci z porażeniem mózgowym.

Metodę rehabilitacji dobiera się indywidualnie, w zależności od wieku i stanu dziecka.

Metodą Bobathów ćwiczy się prawidłowe ruchy przez wielokrotne powtarzanie tych samych prostych czynności w takim porządku, w jakim pojawiają się u zdrowego dziecka. Żeby więc malec zaczął sam siadać, najpierw ćwiczy unoszenie i utrzymywanie głowy, później obracanie się, unoszenie na rękach i wreszcie sam siad. Pomaga mu w tym terapeuta, dopóki dziecko nie opanuje danej umiejętności. Równowagę ćwiczy się na dużej dmuchanej piłce. Celem terapii jest, by dziecko mogło samodzielnego siedzieć i - o ile to możliwe - chodzić.

Metoda Vojty polega na uciskaniu odpowiednich miejsc na ciele dziecka tak, by zmusić je do wykonania prawidłowego ruchu. Np. uciskanie kolan malca, który siedzi, mobilizuje go do prostowania się i wstawania. Powstające bodźce docierają do mózgu, gdzie torują drogę prawidłowemu ruchowi. Wielokrotne powtarzanie ćwiczeń pozwala na utrwalenie danego schematu ruchowego.

Doskonalenie zdobytych umiejętności odbywa się w ośrodkach rehabilitacyjnych lub specjalnie przystosowanych przedszkolach. Maluch ma tam systematyczne ćwiczenia, uczy się samodzielnego ubierania i mycia, a także ma kontakt z innymi dziećmi, co umożliwia stosowanie rehabilitacji grupowej.

Czasami sama rehabilitacja nie wystarczy, konieczny jest zabieg ortopedyczny, aby skorygować napięcie mięśni, zlikwidować przykurcze lub wtórne zniekształcenia kostne.

Rehabilitacja w domu

Pamiętaj, żeby:

ćwiczenia wykonywać zawsze o tej samej porze dnia i w tej samej kolejności;

ćwiczyć w pomieszczeniu, w którym jest ciepło;

dotykać dziecka bardzo delikatnie, bez gwałtownych ruchów (trzeba zdjąć wcześniej pierścionki, obciąć krótko paznokcie);

rozebrane dziecko kłaść na miękkim kocu czy flaneli;

w czasie ćwiczeń cały czas mówić do dziecka;

unikać ostrego światła i głośnych dźwięków (mogą wzmagać napięcie mięśniowe).

Kojąco wpływa na dziecko masaż i spokojna muzyka.

Problemy z jedzeniem

Dzieci z porażeniem mózgowym mają często nieprawidłowe napięcie mięśni twarzy, języka i podniebienia, co utrudnia im ssanie, połykanie i żucie. Trudności z karmieniem wynikają często z przetrwałego odruchu kąsania (normalnie zanika on około 5. miesiąca) - malec zamiast zjadać z łyżki, przygryza ją.

Jak sobie radzić

Czasem brak właściwego odruchu ssania uniemożliwia karmienie piersią. Wtedy:

karm dziecko z butelki w pozycji półleżącej przez smoczek z małym otworem (powinno wypływać około 20 kropli na minutę);

trzymaj butelkę poziomo, żeby skłonić dziecko do większego wysiłku, a później stopniowo zagęszczaj pokarm i karm malca w pozycji siedzącej;

jeżeli maluch nie chce ssać, pobudzaj odruch ssania, drażniąc palcem jego wargi lub czubek języka.

Kiedy dziecko umie już ssać, zacznij naukę jedzenia łyżeczką:

podawaj łyżeczkę poziomo, nie z góry (maluch odchyla wtedy głowę do tyłu, co utrudnia mu przełykanie);

gdy je już samodzielnie, dawaj mu łyżkę z grubą rączką i pilnuj, by prawidłowo ją trzymał (nie chował kciuka w dłoń, tylko obejmował nim trzonek).

Jeżeli dziecko nie umie pić z kubka, naucz je pić przez rurkę.

Zwiększone napięcie mięśni aparatu mowy utrudnia artykulację niektórych dźwięków. Dlatego chore dzieci wymagają zwykle pomocy logopedy.

Skuteczność leczenia dziecka z porażeniem mózgowym zależy od jego stanu w momencie rozpoczęcia terapii i systematyczności prowadzonych ćwiczeń. Miarą sukcesu jest jednak przede wszystkim radość dziecka z każdej nowo zdobytej umiejętności. Jest ona tym większa, im bardziej czuje się ono kochane.

W zależności od rozległości uszkodzenia porażenie mózgowe objawia się jako:

niedowład kurczowy obu nóg - nogi są sztywne, dziecko od urodzenia mało nimi rusza, niewłaściwie pełza. Ręce są w pełni sprawne, rozwój umysłowy prawidłowy. Tej postaci towarzyszą często wady wzroku;

niedowład jednostronny - np. prawej ręki i prawej nogi (noga jest zwykle bardziej sprawna niż ręka). Dziecko umysłowo rozwija się normalnie;

niedowład obustronny - i rąk, i nóg, przy czym mniej sprawne są ręce. Dziecko ma też zwykle trudności z mową i połykaniem;

ruchy mimowolne rąk, zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów.

Telefony kontaktowe:

Ośrodek Wczesnej Interwencji,

Warszawa, tel. (0-22) 844 06 37

Stowarzyszenia rodziców:

Gdynia, tel. (0-58) 620 72 25,

czynny w godzinach 10.45-13.00

Poznań, tel. (0-61) 830 25 90, czynny w środy w godzinach 17.00-20.00

Ośrodek Rehabilitacyjno - Edukacyjno - Wychowawczy przy Polskim Stowarzyszeniu na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym - Katowice Giszowiec, tel. (0-32) 256 07 26

 

Podyskutuj na Forum:

 

Kiedy najwcześniej można zdiagnozować dziecięce porażenie mózgowe?

 

Bakteria Gardnerella vaginalis wykryta w posiewie przyczyną porażenia mózgowego?

 

Przyczyny i objawy dziecięcego porażenia mózgowego

 

Dziecko 6 tygodni - czy USG wykryje porażenie mózgowe?

Więcej o:
Copyright © Agora SA