Wrodzone wady serca

Skąd się biorą? Jak je wykryć? Czy mogą ustąpić same? Kiedy potrzebna jest operacja?

Co roku rodzi się w Polsce parę tysięcy dzieci z wadami serca. Wady te powstają w pierwszych 8-10 tygodniach życia płodowego, kiedy serce rozwija się najbardziej intensywnie. Na szczęście w jednej trzeciej przypadków wada wyrównuje się sama, a w pozostałych leki i operacje przynoszą na ogół tak dobre rezultaty, że dzieci mogą prowadzić normalne życie.

Najczęściej wszystko jest w porządku

Różowa skóra, energiczne ruchy, regularny oddech, mocny krzyk wskazują na to, że serce noworodka jest sprawne. Lekarz osłuchujący dziecko słyszy wtedy zwykle dwa miarowe tony serca: pierwszy skurczowy i drugi rozkurczowy. Oprócz tego wyłapuje często dodatkowe dźwięki, tzw. szmery. Zwykle znikają one po kilku dniach, ale czasem utrzymują się, co może, ale wcale nie musi, wskazywać na nieprawidłowości (patrz ramka).

Co powinno niepokoić?

Dzieciom z wadą serca często brakuje tchu, kiedy płaczą. Niektórym nawet ssanie przychodzi z trudem. Dlatego ssą krótko i słabo przybierają na wadze.

Są zwykle blade, łatwo się pocą. Ich skóra może mieć też odcień sinawy, zwłaszcza na twarzy, wargach i języku, inaczej niż przy zmarznięciu, kiedy sinieją końce palców.

Jeżeli wada serca jest niewielka, może nie powodować żadnych dolegliwości i wtedy zwykle wykrywa się ją przy okazji badań okresowych albo kiedy idziemy z dzieckiem do lekarza z powodu banalnej infekcji.

Badania diagnostyczne

Kiedy lekarz opiekujący się dzieckiem ma jakieś wątpliwości co do stanu jego serca, kieruje je do kardiologa dziecięcego. Ten oprócz słuchawki, specjalistycznej wiedzy i doświadczenia, ma do dyspozycji całą aparaturę, która może dopomóc w diagnozie.

Elektrokardiogram (EKG)

Za pomocą końcówek przytwierdzonych do nóg, rąk i klatki piersiowej dziecka aparat rejestruje powstające w sercu bioprądy i przedstawia je w formie wykresów. Na podstawie kształtu tych krzywych lekarz ocenia pracę poszczególnych części mięśnia sercowego. Badanie jest zupełnie bezbolesne.

Echo serca (ultrasonografia - USG)

Badanie polega na "obmacywaniu" serca falami ultradźwiękowymi. Lekarz przykłada końcówkę aparatu do klatki piersiowej i wodząc nią uzyskuje na ekranie obraz narządu z uwidocznieniem jego budowy i przepływu krwi.

Badanie trwa około pół godziny i jest zupełnie bezbolesne.

Prześwietlenie promieniami X

Zdjęcie rentgenowkie ukazuje wielkość i położenie serca. Pozwala też ocenić, czy płuca pracują efektywnie.

Cewnikowanie serca

Do żyły, zwykle w prawej nodze, wprowadza się cieniutką rurkę. Stąd przez naczynia krwionośne kieruje się ją do serca, żeby zmierzyć ciśnienie krwi w komorach i przedsionkach, a także pobrać jej próbki, aby ocenić wysycenie krwi tlenem. Zabieg wykonuje się pod znieczuleniem. Czasem dodatkowo do układu krwionośnego wprowadza się kontrast, który pozwala uwidocznić przepływ krwi i jamy serca na zdjęciu rentgenowskim lub na filmie.

Badanie trwa ok. dwóch godzin i odbywa się w szpitalu.

Leczenie

Leczenie farmakologiczne jest jedynie wspomagające.

Jeżeli wada zagraża życiu dziecka albo poważnie je utrudnia, trzeba się uciec do zabiegów.

Cewnikowanie

Do serca wprowadza się rurkę w sposób opisany powyżej, ale tym razem w celach leczniczych.

Zastawki. Niektóre dzieci mają zwężenie zastawki. W zależności od tego, czy zwężona jest zastawka płucna czy aortalna kompensują to mocniejszymi skurczami serca przy wyrzuceniu krwi do płuc lub do dużego krwiobiegu. Zastawkę można poszerzyć za pomocą balonika, który wprowadza się przez cewnik i nadmuchuje do odpowiednich rozmiarów.

Przetrwały przewód Botalla. Ponieważ w życiu płodowym płuca jeszcze nie pracują, krew omija je, płynąc przez odgałęzienie łączące tętnicę płucną z aortą. Tuż po urodzeniu dochodzi do "zamknięcia bocznicy" i zaczyna działać obieg płucny. Jeśli to dodatkowe naczynie samo się nie zasklepi, wprowadza się doń przez cewnik coś w rodzaju miniaturowego parasola, który zamyka niepotrzebny otwór.

Operacje na otwartym sercu

Jeżeli wada serca jest poważna i nie wyrównuje się z wiekiem, konieczna bywa operacja. Kiedy chirurg usuwa defekt, dziecko podłączone jest do sztucznego płucoserca. Po operacji pozostaje przez kilka dni na oddziale intensywnej opieki medycznej, gdzie monitory śledzą przebieg jego podstawowych funkcji życiowych - krążenia i oddychania.

Do takiej interwencji chirurgicznej dochodzi najczęściej wtedy, gdy:

w sercu jest otwór w przegrodzie międzyprzedsionkowej lub międzykomorowej, który sprawia, że krew zaczyna krążyć w niewłaściwym kierunku. Stan taki grozi uszkodzeniem mięśnia sercowego i układu oddechowego. Może obciążać też cały organizm, gdyż krew tętnicza miesza się z żylną i tkanki otrzymują za mało tlenu.

naczynia krwionośne wychodzące z serca są zamienione miejscami i krew trafia nie tam, gdzie powinna (tętnicza z powrotem do płuc, żylna do tkanek całego ciała). Dziecko się męczy, ponieważ jest stale niedotlenione. W niektórych przypadkach konieczny jest zabieg operacyjny wkrótce po urodzeniu.

O czym jeszcze warto wiedzieć?

Poważna operacja sprawia, że dziecko może przejściowo cofnąć się w rozwoju. Najbardziej dotyczy to najnowszych umiejętności, które nie zdążyły się jeszcze utrwalić. Na szczęście dzieci szybko to nadrabiają.

Dzieci chore na serce rzadko mają apetyt. Po operacji to również zmienia się zwykle na korzyść.

Wszystkim dzieciom trzeba leczyć zęby, a zwłaszcza tym z chorobami serca, gdyż dla nich próchnica jest szczególnie niebezpieczna, bo bakterie z jamy ustnej mogą przedostać się z krwią do zastawek i trwale je uszkodzić. Bakteryjne zapalenie wsierdzia, bo o nim tu mowa, jest znacznie częstsze u dzieci z wrodzonymi wadami serca.

Dlaczego nasze?

Rodzice dziecka chorego na serce nie tylko martwią się o nie, ale często zadają sobie pytanie, dlaczego właśnie ich to spotkało. Czyżby czegoś zaniedbali?

Nie wszystkie przyczyny wrodzonych wad serca zostały poznane. Prawdopodobieństwo wystąpienia wady jest większe jeżeli:

wadę serca miał ktoś z najbliższej rodziny (żeby się niepotrzebnie nie denerwować, można poprosić o badanie ultrasonograficzne serca płodu już w 14. tygodniu ciąży);

matka przechodziła we wczesnej ciąży infekcję wirusową, np. różyczkę czy grypę;

paliła w ciąży papierosy i piła alkohol;

zażywała niektóre leki, np. przeciwdrgawkowe.

Szmery w sercu

Pracujące serce wydaje dźwięki, zwane tonami serca. Szmery - dodatkowe odgłosy przepływania krwi przez serce i duże naczynia - są bardzo częste u noworodków i wcale nie świadczy to o chorobie. Takie normalne szmery nasilają się zwykle przy gorączce albo gdy dziecko ma anemię. Z czasem przeważnie zanikają.

Więcej o:
Copyright © Agora SA