Grooming i sexting, czyli seksproblemy, o których dorośli nie mają pojęcia [WYWIAD]

Dellfina Dellert, eDziecko.pl: Patrzac z punktu widzenia nastolatka: - Jak zaufac doroslym, kiedy ich brak "kumania" w sprawach seksualnosci jest ewidentny?

Izabela Jaderek, seksuolog, psycholog i edukatorka seksualna: - Tu nie chodzi o brak wiedzy, a raczej o brak relacji i o wynikajacy z tego brak zaufania. Samo zaufanie buduje sie przez wiele lat, a ten najwazniejszy czas ma miejsce przed dojrzewaniem. W okresie dojrzewania nastolatki zaczynaja szukac innych autorytetow i jesli z rodzicami nie maja dobrego kontaktu opartego wlasnie na bliskosci i zaufaniu, to trudno to bedzie stworzyc.

Nie kazdy musi miec wiedze i umiejetnosci przekazywania tych tresci, bo to moze byc trudne, ale wystarczy dobra wola i otwartosc na pytania dziecka. W ten sposob buduje sie zaufanie i partnerstwo.

Niestety wielu rodzicow, ktorych temat seksualnosci krepuje zamiast tlumaczyc woli zabraniac.

- Restrykcyjne podejscie do seksualnosci to przede wszystkim brak wiedzy. Mowiac brak wiedzy, mam na mysli szereg konsekwencji, ktore za tym ida: podejmowanie pochopnych zachowan, bo bede chciala sprawdzic, zobaczyc, bede ciekawa jak to wyglada. Bede bardziej popularna, lubiana. Jak ktos mi powie, ze mam cos zrobic, zrobie i pomysle, ze powinnam to robic.

W Polsce temat edukacji seksualnej wciaz budzi wiele sprzecznych emocji i kontrowersji. Czego dorosli tak bardzo sie boja?

- Slowo seksualnosc kojarzone jest wylacznie z rozumieniem najwezszym i najbardziej powszechnym, czyli z seksem, a osoby, ktore sa uznawane przez inne za wazne - np. ksieza, politycy - utozsamiaja przekazywanie wiedzy o rozwoju z seksualizacja. Jak to sie wszystko zbierze do jednego worka, to potem pojawia sie lek i niepokoj, ktory skutkuje takimi reakcjami.

Seks co prawda od dawna nie jest tematem tabu, ale wiedza na temat ludzkiej seksualnosci, o tym, co na nia wplywa, jak jest roznorodna, jakie sa jej normy, jest caly czas stosunkowo niewielka. Obiektywnej, rzetelnej wiedzy na temat seksualnosci nie mozna znalezc w szkole, chyba ze prowadza ja przygotowane do tego osoby. Dzisiejsi dorosli nie mieli rowniez takich zajec w szkole czy na studiach.

Kosciol katolicki wpaja nam, ze seks jest grzechem i nie powinnismy czerpac z seksu przyjemnosci - ewentualnie dopiero po slubie i to wylacznie w celu prokreacji, a obecna sytuacja polityczna - ograniczanie praw kobiet w zakresie zdrowia reprodukcyjnego, bezpieczenstwa, manipulowanie przekazem nie pomaga.

Czego brakuje w obecnym programie "Przystosowanie do zycia w rodzinie"?

- Rzetelnej wiedzy - to przede wszystkim. W ksiazkach do tego przedmiotu jest mnostwo bledow, ktore sa pozniej powtarzane na zajeciach, a nastepnie, o zgrozo, mlodziez przyjmuje je jako prawde, po zajecia, warsztaty z zakresu seksualnosci - anatomii, przemocy, asertywnosci, dojrzewania, zachowan seksualnych, antykoncepcji. Tego w programie nie ma lub zajecia sa nacechowane swiatopogladowo.

Zostaje zatem pornografia. Jednak bezrefleksyjne ogladanie jej pociaga za soba szereg konsekwencji.

- Tak, jesli nastolatek uczy sie wylacznie na pornografii to widzi nierealne ciala, wyretuszowane, wypudrowane, wyksztalca sobie wizje seksu bez uczuc, przywiazania, bliskosci, wydaje mu sie, ze przemoc nalezy stosowac, ze kobieta jak sie dlugo opiera, to i tak zawsze powie "tak", ze seks analny jest dominujacy w podejmowanych aktywnosciach. Nie zapominajac rowniez od ryzyku uzaleznienia.

Dzieciaki lepiej niz ich rodzice radza sobie z nowymi technologiami, gdzie porno jest bez problemu dostepne. Kiedy i jak reagowac kiedy przylapiemy dziecko na ogladaniu takich stron? Wczesniej czy pozniej taka sytuacja spotka kazdego rodzica.

- Zaczne od tego, ze dziecko nie wie, ze zrobilo cos zlego. Wiec zamiast karac zapytac: czego szukales, co chciales cos zobaczyc, a co? Chetnie ci wytlumacze, jesli masz ochote.

I wtedy tworzy sie dialog. Nie chodzi o to, zeby z dzieckiem ogladac tresci pornograficzne, ale powiedzenie mu, ze tak seks nie wyglada, ani ciala tak nie wygladaja, kobieta tak nie krzyczy itd. pomoze uchronic niejedno przez zgubnymi konsekwencjami, czyli nie da wzorcow do powielenia, nie wyksztalci kompleksow zwiazanych z cialem.

Kiedy jest wlasciwy moment, zeby porozmawiac o "pierwszym razie" i jak ugryzc ten temat, zeby nie powiedziec ani za malo ani za duzo?

- Przekazywac te wiedze juz od wieku szkolnego, ale w taki sposob, aby wiedza ta byla dostosowana do wieku i rozwoju dziecka. W okresie dojrzewania, kiedy dziecko ma juz swoja wiedze, ktora zdobylo od rowiesnikow czy w Internecie bedzie czesto za pozno.

Asertywnosc zwiazana z cialem, prawo do odmowy, wiedze dotyczaca antykoncepcji dziecko w wieku szkolnym powinno juz miec. Warto tu jednak zaznaczyc, ze nie chodzi tu o to, aby wziac dziecko na rozmowe, tylko wykorzystywac codzienne sytuacje, ktore beda ku temu sprzyjac.

Dziecko pyta - odpowiadac, w sklepie na wierzchu leza prezerwatywy - kupic i wytlumaczyc, czym ona jest, ale takze wspierac postawy oparte na szacunku i odpowiedzialnosci za siebie i druga osobe.

Piszesz, ze "asertywnosc" seksualna jest jednym z najbardziej niedocenianych tematow w toku wychowania w rodzinie i edukacji w szkole". Co masz na mysli?

- Przede wszystkim to, ze asertywnosc ma plec. Dziewczynki w toku socjalizacji uczy sie, ze maja sie nie zloscic, ze maja byc grzeczne, ulegle, skromne, na wszystko sie zgadzac - i potem rosnie dziewczyna, dorosla kobieta, ktora nie umie otwarcie i asertywnie mowic o swoich potrzebach i uwaza, ze seks to obowiazek, ze "powinna", ze nie wypada jej odmowic, nie zna swoich granic.

A asertywne kobiety, nawet dorosle, postrzegane sa jako agresywne. Podobnie, malo kto uczy chlopcow, zeby nie dotykali nikogo, jesli ta druga strona tego nie chce, nie uczy sie ich o czyichs reakcjach, ze "nie to znaczy nie", jednoczesnie wspierajac ich postawy, ze chlopcy maja byc dominujacy, aktywni - i to widac nie tylko wsrod mlodziezy, wsrod osob doroslych rowniez.

Jak uczyc asertywnosci?

- Uczyc dziecko, czym sie rozni komunikacja ulegla od asertywnej, agresywna od asertywnej, co to powoduje, czym jest "komunikat ja" - wskazywac na emocje i na potrzeby, pozwalac dziecku czuc zlosc, smutek, gniew, radosc, placz - niezaleznie od plci.

Dziewczynki, ktorym nie pozwala sie czuc zlosci, reaguja pozniej frustracja, bierna agresja, chlopcy i mezczyzni z kolei wstydza sie okazywac uczucia, no bo przeciez "chlopaki nie placza".

Oprocz tego, przede wszystkim warto wspierac takie postawy, ktore sa oparte na rownosci, a nie na stereotypowych rolach plciowych czy spolecznych. Uczyc partnerstwa w relacjach - np. razem uprawiamy seks, to placimy wspolnie za srodki antykoncepcyjne, w tym rowniez za tabletki, jesli dziewczyna je przyjmuje.

Chlopak naciska na seks bez prezerwatywy - tlumaczyc chlopakowi z czym to jest zwiazane, a dziewczynie, ze ma prawo w kazdej chwili powiedziec nie. Mowic o konsekwencjach zachowania seksualnego w tym rowniez odpowiedzialnosci za nie.

Z jakimi problemami, o ktorych rodzice czesto nie maja pojecia borykaja sie nastolatki?

- Rodzice czy opiekunowie zwykle malo wiedza o "groomingu", czyli o uwodzeniu mlodych osob przez dorosle wlasnie przez Internet.

Nie rozumieja istoty "sextingu", nie utozsamiaja tego z przemoca, ktora moze skrzywdzic - tez dlatego, ze sami nie doswiadczyli podobnej przemocy.

Oczywiscie oprocz tych nowych, zwiazanych z nowymi technologiami, pojawiaja sie tez te, ktore byly zawsze, ale moze nieco mniej widoczne z uwagi na mniejszy dostep do informacji i ich przekazu: nastolatki homoseksualne i transplciowe i ich relacje, zwiazki, coming out, dyskryminacja, seks i brak zabezpieczania sie.

Niestety, mam przekonanie, ze radykalizacja postaw nie sprzyja wsparciu. Wykluczanie osob jakkolwiek sie rozniacych od pozostalych, wyostrzanie tych roznic nie wplywa na wzrost akceptacji - wprost przeciwnie - wplywa na wiekszy opor, agresje, czy przemoc.

Jak reagowac, gdy dziecko doswiadcza przemocy, ale tez kiedy wyrzadza krzywde, jest sprawca?

- Przede wszystkim reagowac i nie bagatelizowac problemu. Tlumaczyc, czym przemoc jest, jakie sa jej konsekwencje emocjonalne, jak moze sie czuc dziecko, ktore tej przemocy doswiadczylo.

Otoczyc dziecko pomoca psychologiczna, jesli tego potrzebuje, zwrocic sie do szkoly o zorganizowanie warsztatow antyprzemocowych, uczyc zachowan, ktore beda w sposob adekwatny wyrazac potrzeby, bez ranienia innych.

Brak wiedzy dotyczacej konsekwencji przemocy, dyskryminacji, brak wiedzy dotyczacej roznorodnosci, ale takze brak reakcji na okreslone zachowanie - jest cichym przyzwoleniem na taka przemoc.

O czym jeszcze rodzice powinni rozmawiac?

- O uczuciach, o wyrazaniu swoich potrzeb, o tym, ze dzieciaki maja prawo stawiac granice, o tym, jak wazna jest odpowiedzialnosc za siebie i za partnera. Ale to nie tylko rozmowa - kazdy rodzic czy opiekun powinien pamietac, ze wzorce przekazuje nie tylko poprzez slowa, ale takze poprzez swoje zachowanie i postawy wzgledem siebie czy osoby, z ktora jest. Dzieci i mlodziez to widza i na tej podstawie rowniez sie ucza.

ZANIEDBANA KOBIETA, CZYLI JAKA? WASZE OPINIE

Wiecej na temat edukacji seksualnej dzieci i mlodziezy przeczytasz w ksiazce "Seksolatki. Jak rozmawiac z mlodzieza o seksie".

Serdecznie zapraszamy na spotkanie z autorka ksiazki psychologiem, seksuologiem i edukatorka seksualna Izabela Jaderek, ktore odbedzie sie w poniedzialek, 6 czerwca o godz. 18:30 w "Pies czy suka", przy ul. Szpitalnej 8 w Warszawie. Spotkanie poprowadzi Dellfina Dellert.

Ebook "Seksolatki" jest dostepny na publio.pl