Ustalenie ojcostwa. Jak ustalić, kto jest ojcem dziecka zgodnie z nowymi regułami?

Ustalenie ojcostwa to jedna z regulacji, która niedawno uległa zmianie. W ostatnich miesiącach dwukrotnie zmieniono zasady ustalania kwestii związanych z ojcostwem, ale także macierzyństwem. Warto zapoznać się z nowymi regułami, którymi należy się kierować m.in. przy zaprzeczaniu czy ustalaniu ojcostwa dziecka.

Ustalenie ojcostwa? Nie tylko to jest regulowane

  • Zmiany dotyczące zasad ustalania, kto jest matką dziecka

Przepisy polskiego prawa rodzinnego przewidują procedurę ustalania macierzyństwa danej kobiety. Żądać ustalenia tego, kto rzeczywiście jest matką dziecka można w sytuacji, gdy:

  1. sporządzono akt urodzenia dziecka z oznaczeniem - rodzice nieznani,
  2. macierzyństwo kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, zostało zaprzeczone na podstawie stosownej procedury.

Dotychczas przepisy przewidywały, że sprawę sądową o ustalenie macierzyństwa wytaczało albo dziecko przeciwko matce (jeżeli matka nie żyła to przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy), albo matka wytaczała sprawę o ustalenie macierzyństwa przeciwko dziecku.

Po zmianie przepisów, w razie śmierci kogoś, kto chce ustalić, kto jest lub był jego matką (czyli w razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo), ustalenia macierzyństwa mogą dochodzić także jego zstępni. Zmiana dotknęła też zasad prowadzenia takiego postępowania. Jeśli sprawę wytoczyło nie dziecko a matka, zgodnie z nowymi zasadami, jeżeli dziecko nie żyje matka może wytoczyć sprawę przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Wcześniej, jeśli dziecko nie żyło, nie było to już możliwe.

Sprawa o macierzyństwo a uzyskanie pełnoletności przez dziecko

Dotychczas było tak, że matka nie mogła wytoczyć powództwa o ustalenie macierzyństwa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. Po nowelizacji kodeksu rodzinnego wyjaśniono pewną lukę prawną. To znaczy, jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, zgodnie z dodanymi zapisami kodeksu, matka może wytoczyć powództwo o ustalenie macierzyństwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność.

Zaprzeczenie macierzyństwa - nowe terminy na wytoczenie sprawy sądowej

Matka (albo kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka jako jego matka) może wytoczyć sprawę o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka. Mężczyzna, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka nie jest matką dziecka - nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Pierwotnie, zarówno kobieta, jak i mężczyzna mieli na te działania sześć miesięcy, a nie rok.

Dotychczas dziecko mogło wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu trzech lat od osiągnięcia pełnoletności. Teraz dziecko po osiągnięciu pełnoletności może wytoczyć sprawę w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że kobieta wpisana w akcie urodzenia jako jego matka nią nie jest. Wprowadzono też dodatkową ochronę małoletnich. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie dopiero od dnia osiągnięcia pełnoletności.

Należy pamiętać, że zgodnie z nowymi regułami, zaprzeczenie macierzyństwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka, chyba że dziecko zmarło po wszczęciu postępowania. W razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, zaprzeczenia macierzyństwa mogą dochodzić jego zstępni.

Zaprzeczenie ojcostwa

Nowością jest, że mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w dłuższym terminie, bo w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi - nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Dotychczasowa reguła zakładała, że mąż matki mógł wytoczyć takie powództwo w ciągu sześciu miesięcy. Było to liczone inaczej, bo od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę; choć też nie później jednak niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.

Jak nie zawstydzić własnego dziecka? Kilka wskazówek:

Zobacz wideo

Zaprzeczenie ojcostwa przez męża chorego psychicznie

Dotychczas było tak, że jeżeli mąż matki zapadł na chorobę psychiczną lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa i mimo istnienia podstaw do ubezwłasnowolnienia całkowitego nie został ubezwłasnowolniony, może on wytoczyć powództwo w ciągu sześciu miesięcy od ustania choroby, a gdy powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później - w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.

Teraz, jeżeli mąż matki zapadł na chorobę psychiczną w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa i mimo istnienia podstaw do ubezwłasnowolnienia całkowitego nie został ubezwłasnowolniony, może on po prostu wytoczyć powództwo (w ciągu roku) od dnia ustania choroby i tyle. Żadne dodatkowe uprawnienia czy argumenty nie mają znaczenia.

Co może zrobić matka?

Matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa swego męża w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziała się, że dziecko od niego nie pochodzi, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Wcześniej było tak, że matka mogła wytoczyć sprawę o zaprzeczenie ojcostwa swego męża w ciągu sześciu miesięcy od urodzenia dziecka.

Czy dziecko może zaprzeczyć ojcostwu?

Dziecko po osiągnięciu pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od męża swojej matki. I znowu, jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności. Reguły sprzed zmiany zakładały, że takie dziecko po dojściu do pełnoletności mogło wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa męża swojej matki, nie później niż w ciągu trzech lat od osiągnięcia pełnoletności.

Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka, chyba że dziecko zmarło po wszczęciu postępowania. W razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, zaprzeczenia ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni.

Czy mężczyzna można uznać ojcostwo pełnoletniego dziecka?

Uznanie ojcostwa nie może nastąpić po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, uznanie ojcostwa może nastąpić w ciągu roku od dnia, w którym mężczyzna dowiedział się o śmierci dziecka, nie później jednak niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność. Nowelizacja kodeksu wydłużyła ten termin z sześciu miesięcy do roku.

Taki mężczyzna może zmienić zdanie, bo mężczyzna, który uznał ojcostwo, może wytoczyć sprawę o ustalenie bezskuteczności uznania (w terminie roku od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko nie jest jego).

Także dziecko może żądać ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa, jeżeli twierdzi, że uznający mężczyzna nie jest jego ojcem. Z żądaniem tym dziecko może wystąpić po osiągnięciu pełnoletności w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że jest dzieckiem tego mężczyzny, który uznał ojcostwo. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia sprawy biegnie dopiero od dnia osiągnięcia pełnoletności. Dotychczas było tak, że z żądaniem tym dziecko mogło wystąpić po dojściu do pełnoletności, nie później jednak niż w ciągu trzech lat od jej osiągnięcia.

Ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka, chyba że dziecko zmarło po wszczęciu postępowania. Po raz kolejny wprowadzono regułę, że w razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni.

Nowe reguły sądowe ustalenie ojcostwa

Po zmianach, sądowego ustalenia ojcostwa mogą żądać:

  • dziecko,
  • jego matka,
  • domniemany ojciec dziecka.

Matka ani domniemany ojciec nie mogą wytoczyć powództwa o ustalenie ojcostwa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, matka oraz domniemany ojciec mogą wytoczyć powództwo o ustalenie ojcostwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność. Dziecko albo matka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko domniemanemu ojcu, a gdy ten nie żyje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Domniemany ojciec dziecka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce. Jeżeli matka dziecka nie żyje, powództwo wytacza się przeciwko dziecku, a jeżeli dziecko nie żyje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. W razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, ustalenia ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni.

***

Bartosz Bator, adwokat i publicysta. Członek sekcji prawa nieruchomości oraz prawa i postępowania cywilnego Izby Adwokackiej w Warszawie. W bieżącej pracy zajmuje się prowadzeniem sporów sądowych w tym sporów z bankami dotyczących kredytów frankowych oraz sprawami z zakresu prawa nieruchomości. Stały komentator Dziennika Gazety Prawnej, wykładowca Krajowej Szkoły Administracji Publicznej.

Więcej o:
Copyright © Agora SA