Glukagon to hormon polipeptydowy, który jest wytwarzany przez wyspy trzustkowe (tzw. wysepki Langerhansa). Ma duże znaczenie w gospodarce węglowodanowej, ponieważ stymuluje wzrost stężenia glukozy we krwi. Glukagon został odkryty przez Kimballa i Murlina w 1923 roku.
Cukrzyca: problem narodowy, a wiemy o niej tak niewiele. Poznaj najważniejsze fakty:
Wydzielanie glukagonu
Glukagon jest wydzielany pod wpływem hipoglikemii, czyli zmniejszenia stężenia glukozy we krwi, co może być spowodowane głodem lub nadmiernym wysiłkiem fizycznym. Gdy hormon zostanie wytworzony przez wysepki trzustkowe, dostaje się do wątroby przez żyłę wrotną. Tam jest niemal całkowicie pochłaniany - do krwi krążenia ogólnego przedostaje się jego niewielka ilość. Wydzielanie glukagonu pozwala na zachowanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi i zapobieganie hipoglikemii.
Na wydzielanie glukagonu wpływa:
- spadek glukozy we krwi,
- obecność aminokwasów glukogennych,
- obecność hormonów układu pokarmowego,
- stres,
- intensywny wysiłek.
Rola i zadania glukagonu
Zadaniem glukagonu jest podwyższenie stężenia glukozy we krwi, do czego dochodzi dzięki rozkładowi glikogenu - zmagazynowanego głównie w wątrobie - do glukozy.
Glukagon ma również wpływ na gospodarkę tłuszczów znajdujących się w tkance tłuszczowej lub wątrobie. Prowadzi do ich rozpadu na kwasy tłuszczowe (zachodzi tzw. lipoliza), zwiększa ich utlenowanie. Glukagon odgrywa ważną funkcję w procesie odchudzania, ponieważ jego wydzielanie przez trzustkę indukuje tkankę tłuszczową do zamiany kwasów tłuszczowych na energię.
Glukagon wykazuje także działanie na różne układy narządów, na przykład na:
- przewód pokarmowy, ponieważ działa osłabiająco na perystaltykę żołądka, dwunastnicy, jelita cienkiego i grubego,
- serca, gdyż zwiększa siłę oraz częstotliwość skurczu serca,
- nerki - działa moczopędnie i sodopędnie.
Insulina i glukagon
Insulina i glukagon należą do podstawowych regulatorów przemian węglowodanowych w organizmie. To hormony nadzorujące gospodarkę węglowodanową. Wpływają na ich aktywny transport przez błonę komórkową i biosyntezę białek oraz tłuszczów w komórkach. Glukagon i insulina mają wpływ na stężenie glukozy we krwi. Wysoki poziom insuliny w organizmie oznacza zwykle niski poziom glukagonu - i odwrotnie.
Działanie glukagonu ma charakter antagonistyczny w stosunku do insuliny. Glukagon działa odwrotnie do niej, mianowicie podwyższa stężenie cukru we krwi. Jego zadanie polega na zabezpieczaniu organizmu przed zbyt dużymi spadkami poziomu cukru we krwi.
Glukagon - badanie stężenia
Badanie stężenia glukagonu wykonuje się przy podejrzeniu i w diagnostyce:
- cukrzycy,
- nawracających hipoglikemii (zbyt niskie stężenie glukozy we krwi),
- raka rdzeniastego tarczycy,
- guza chromochłonnego nadnerczy,
- guzów trzustki i dwunastnicy, mających związek z produkcją glukagonu,
- niewytłumaczalnego ubytku masy ciała.
Stężenie glukagonu analizuje się na podstawie próbki krwi. Przyjmuje się, że u zdrowego człowieka norma glukagonu wynosi 150 ng/l, przy czym optymalny przedział to 50-100 ng/l.
Podwyższony poziom glukagonu
Zbyt wysoki poziom glukagonu może świadczyć o wielu problemach ze zdrowiem i wskazywać na takie choroby, jak:
- cukrzyca,
- nowotwór trzustki,
- zapalenie trzustki,
- kwasica ketonowa wynikająca z cukrzycy,
- guz chromochłonny,
- marskość wątroby,
- ostra lub przewlekła niewydolność nerek,
- zespół Cushinga,
- akromegalia.
Zbyt wysoki poziom glukagonu może się pojawić wskutek stosowania diety wysokobiałkowej bądź zażywania niektórych leków.
Niedobór glukagonu
Częściej niż nadmiar występuje niedobór glukagonu. Obserwuje się najczęściej u noworodków i matek, które chorują na cukrzycę. Niskie wydzielanie glukagonu zmienia się wskutek obecności dużej ilości wolnych kwasów tłuszczowych i kwasów ketonowych we krwi oraz wzrostu produkcji mocznika.
Glukagon lek
Glukagon jest produkowany i wykorzystywany jako preparat medyczny dla diabetyków przy ciężkiej hipoglikemii. W celach przemysłowych jest:
- otrzymywany z trzustek zwierzęcych (wołowych i wieprzowych),
- produkowany metodami inżynierii genetycznej.
Glukagon lek jest wskazany w przypadku ciężkiej hipoglikemii, która może wystąpić u osób z cukrzycą stosujących insulinę oraz podczas badań diagnostycznych. W przypadku ciężkiej hipoglikemii hormon jest podawany domięśniowo lub podskórnie.
