Asertywność to rodzaj kompetencji społecznej. W psychologii oznacza posiadanie i wyrażanie własnego zdania, myśli, uczuć i poglądów, z zachowaniem własnych granic, przy jednoczesnym poszanowaniu granic innych ludzi. To także umiejętność odmawiania. Asertywność przeciwstawia się dwóm innym skrajnym zachowaniom - agresji oraz uległości i jest - obok empatii - podstawową umiejętnością wchodząca w skład inteligencji emocjonalnej. Postawa asertywna jest złotym środkiem, ponieważ zachowania asertywne są optymalne i najbardziej konstruktywne.
W sytuacjach konfliktowych asertywność pozwala osiągnąć kompromis, dąży do porozumienia, które uwzględnia obie strony: ich zdania, potrzeby, emocje, pragnienia. Prowadzi do rozwiązania, które nie rani, nie wymaga poświęcenia własnej godności i rezygnacji z uznanych wartości. Asertywność oznacza zdolność komunikowania się z ludźmi przy zachowaniu własnej odrębności i bez narzucania swojego zdania.
Choć zarówno termin "asertywność", jak i problematyka z nią związana znajdują się w centrum zainteresowań specjalistów od niedawna, nie jest to kwestia nowa. Inicjatorem tematyki asertywności jest Andrewa Saltera, który w 1949 roku wydał pierwszą publikację na ten temat.
Osoba asertywna jest autentyczna, empatyczna, elastyczna i stanowcza, szczera i wrażliwa, a także świadoma siebie - swoich zalet i wad. Ma wysokie poczucie własnej wartości. W życiu codziennym asertywność polega na umiejętności odmawiania, wyrażania opinii oraz emocji tak pozytywnych, jak i negatywnych, jak również życzeń oraz potrzeb.
Osoba asertywna potrafi zwrócić się o pomoc i przysługę do innych ludzi, ale odmawia spełnienia niestosownych próśb i żądań. Nie zgadza się na zachowania agresywne i poniżające, potrafi powiedzieć "stop" i "nie". Respektuje prawa innych, ale postępuje w zgodzie ze sobą. Nie łamie własnych praw lub zasad i nie zapomina o wyznawanych wartościach.
Osoba wykazująca się asertywnością jest zdolna do przyjmowania krytyki, ocen i pochwał. Ma wysoką samoocenę - adekwatną do rzeczywistości, niezależną od akceptacji bądź braku sympatii ze strony innych. Komunikuje odważnie własne przekonania i opinie, nawet w sytuacjach narażenia się na krytykę większości grupy. Stawia sobie realistyczne cele i dąży do nich, pokonując przeszkody, zawsze szanując innych.
Czego nie robi osoba asertywna? Nie boi się odrzucenia ani negatywnej oceny. Nie jest uległa, ale i nie rani innych - szanuje ludzi, ich uczucia i zdanie. Potrafi kontrolować swoje emocje, nie ulega emocjonalnym naciskom i nie poddaje się manipulacjom czy konformizmowi.
Asertywności można się nauczyć na wiele sposobów. Pomocna jest zarówno literatura fachowa, jak i treść stron w internecie, które prowadzą profesjonaliści. Pomocne mogą okazać się kursy, warsztaty i spotkania z couchem, psychoterapeutą lub psychologiem.
Dobrą szkołą jest też życie, ponieważ tak naprawdę asertywności uczymy się przez cały czas, od urodzenia, na drodze konfrontacji z różnymi ludźmi i sytuacjami społecznymi. Można ją również trenować w codziennych sytuacjach. Warto zacząć od małych kroków. Wystarczy, że:
Zdecydowanie warto pochylić się nad kwestią asertywności i nad sobą popracować, zwłaszcza że osoby, które potrafią być asertywne, są bardziej zadowolone z siebie, budują zadowalające relacje z ludźmi, są bardziej szczęśliwe i cieszą się lepszym zdrowiem psychicznym.