Hipoglikemia, inaczej niedocukrzenie, to stan, w którym ilość glukozy we krwi spada poniżej 3,9 mmol/l (70 mg/dl). Skutki zdrowotne hipoglikemii mogą być bardzo poważne, znaczny spadek poziomu cukru we krwi może być przyczyną wstrząsu hipoglikemicznego i śmierci (przy czym hipoglikemia w ciąży jest niebezpieczna zarówno dla matki, jak i dla płodu).
Niedocukrzenie jest stanem charakterystycznym dla cukrzycy typu 1 lub 2, kobiet w cukrzycy ciążowej, jednak może dotyczyć także osób, które nie są cukrzykami. Wówczas mówi się o hipoglikemii reaktywnej.
Hipoglikemia reaktywna, czyli stan, w którym stężenie glukozy we krwi spada poniżej normy, występuje u osób, które nie chorują na cukrzycę. Jej objawy nie są jednoznaczne: po 1-2 godzinach po posiłku mogą pojawić się poty, dreszcze, zmiany nastroju, mdłości, bóle brzucha oraz problemy z zimnymi palcami lub nosem. Odczuwalne są zarówno spadki, jak i skoki poziomu cukru we krwi.
Bezpośrednią przyczyną reaktywnej hipoglikemii jest zbyt gwałtowny wyrzut insuliny do krwi po posiłku. Najczęstszy wpływ ma dieta, styl życia, geny, leki, a także nietolerancja fruktozy czy glukozy, nadwrażliwość na leucynę. Hipoglikemia reaktywna może poprzedzać insulinooporność i prowadzić do rozwoju cukrzycy.
Hipoglikemia może pojawić się z wielu przyczyn. Zwykle odpowiadają za nią:
Objawy hipoglikemii, czyli niedocukrzenia mogą być różne, często pojawiają się nagle, ale mogą też występować stopniowo. Ich kolejność zależy od tego, jakie mechanizmy obronne zostały uruchomione. Symptomy zbyt niskiego poziomu cukru we krwi każdy diabetyk odczuwa nieco inaczej, a objawy niedocukrzenia mogą pojawiać się przy bardzo różnych poziomach cukru we krwi. Pierwsze oznaki to zwykle zawroty głowy, senność, i problemy z koncentracją. Ostre niedocukrzenie może objawiać się brakiem koordynacji ruchowej czy zaburzeniami równowagi.
Objawy hipoglikemii to:
Zmniejszona dostawa cukru do mózgu wywołuje zaburzenia w jego pracy, a nawet obumieranie, dlatego hipoglikemia zagraża zdrowiu i życiu. Niedobór glukozy szybko prowadzi do zaburzeń kresomózgowia, móżdżku i śródmózgowia, co może się wiązać z trwałymi zaburzeniami neurologicznymi. Na powikłania wywołane hipoglikemią szczególnie narażone są osoby chorujące na cukrzycę, zwłaszcza typu pierwszego oraz osoby z zaburzeniami endokrynologicznymi.
Gdy dojdzie do lekkiej hipoglikemii, należy wypić słodki napój lub glukozę. Bardzo ważne jest, by nie podejmować wysiłku - najlepiej się położyć. Kolejny krok to spożycie cukru złożonego (banan, kanapka).
Jeśli doszło do ciężkiego niedocukrzenia, a chory z powodu hipoglikemii straci przytomność, należy ułożyć go w pozycji bocznej i niezwłocznie wezwać pogotowie. Konieczne jest podanie glukagonu w zastrzyku domięśniowym (chorzy zazwyczaj mają ją ze sobą, tak jak i informację na ten temat - kartkę bądź opaskę).
Leczenie hipoglikemii reaktywnej, czyli tej, która występującej po posiłkach także u osób, które nie chorują na cukrzycę, ogranicza się do stosowania diety ograniczającej wahania poziomu cukru w organizmie. Polega ona na wyeliminowaniu bądź ograniczeniu cukrów prostych oraz produktów (także owoców i warzyw) o wysokim indeksie glikemicznym. Nie mniej ważna jest regularność jedzenia - posiłki należy jeść co 3- 4 godziny.