Dysfonia jest chorobą narządu głosu, którą diagnozuje się u ludzi w każdym wieku, tak u seniorów, jak i niemowląt. Nieprawidłowości dotyczą składowych głosu, takich jak głośność, barwa czy czas trwania. Schorzenie ma charakter przewlekły. Najcięższą postacią jest afonia - całkowita utrata głosu. Najczęściej pojawia się wskutek silnego stresu oraz u osób z zaburzeniami psychiatrycznymi.
Rodzaje dysfonii
Zaburzenie funkcji głosu może być wynikiem nieprawidłowości rozwojowych lub anatomicznych (dysfonia organiczna) lub pojawić się bez uchwytnej przyczyny organicznej (dysfonia czynnościowa). Zmiany organiczne mogą występować równolegle ze zmianami czynnościowymi.
Dysfonia organiczna powstaje wskutek zmian chorobowych w nerwach obwodowych narządu mowy oraz ośrodkowym układzie nerwowym. Może być spowodowana chorobami krtani, od wad wrodzonych, przez choroby zapalne krtani, po choroby nowotworowe.
W dysfonii czynnościowej nieprawidłowości dotyczą funkcjonowania mięśni krtani - nie obserwuje się zmian organicznych w jej obrębie. Długotrwała dysfonia czynnościowa może doprowadzić do powstania zmian w krtani.
Przyczynami dysfonii czynnościowej są między innymi: zaburzenia hormonalne, choroby metaboliczne, działanie leków, ale i nieprawidłowa emisja głosu oraz jego nadużywanie. Dysfonia czynnościowa dzieli się na:
- dysfonię hiperfunkcyjną, wówczas zaburzenia głosu wywołane są wzmożonym napięciem mięśni podczas fonacji. Pojawia się u osób, które często nadużywają głosu (nauczyciele, nadpobudliwe dzieci, aktorzy),
- dysfonię hipofunkcyjną - ta spowodowana jest obniżonym napięciem mięśni krtani podczas fonacji. Pojawia się u osób starszych, osłabionych i chorych (nowotwory, niedokrwistość, niedobory witaminowe, astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc),
- dysfunkcyjną (mieszana).
Wiele się mówi o dysfonii spastycznej, która należy do zaburzeń głosu o charakterze psychogennym, czynnościowym, neurologicznym, ale i może wynikać ich kompilacji. Wynika z mimowolnych skurczów mięśni krtani. Jej bezpośrednią przyczyną jest pojawienie się podwyższonego napięcia mięśniowego krtani, szyi, barków. Jest rzadką chorobą - pacjent nie może mówić bądź mówi z trudnością, choć bardzo się stara. Zaliczana jest do dystonii krtaniowych.
Specjaliści uwagę poświęcają również zjawisku dysfonii dziecięcej, która wywołana jest nadmiernym przeciążeniem narządu głosu, czyli krzykiem czy zbyt głośnym śpiewaniem. Zaburzenia głosu mogą powstawać na różnych etapach rozwoju, już w okresie wczesnodziecięcym.
Objawy dysfonii
Objawy dysfonii mogą być bardzo różne, w zależności od jej przyczyny i rodzaju schorzenia. Może to być chrypka, ból krtani, tzw. jąkanie krtaniowe, wysychanie błony śluzowej gardła i krtani, uczucie wzmożonego napięcia mięśni, osłabienie siły głosu, konieczność robienia częstych wydechów podczas mówienia.
Dysfonia - diagnostyka i leczenie
Jeśli pojawiają się zaburzenia w obrębie narządu głosu, należy zgłosić się do otolaryngologa lub foniatry. Aby rozpoznać chorobę, lekarz przeprowadzi szczegółowy wywiad i wykona badania, takie jak: badania laboratoryjne, laryngoskopowe, stroboskopowe czy ocena akustyczna głosu.
Leczenie dysfonii zależy od diagnozy, czyli od rodzaju orzeczonej jednostki chorobowej. I tak leczenie dysfonii organicznej ma charakter przyczynowy. Ponieważ jest ona wywołana przez zmiany anatomiczne w obrębie krtani i fałdów głosowych, leczenie może polegać na zabiegu chirurgicznym.
Z kolei terapia dysfonii czynnościowej, spowodowanej nieprawidłowym napięciem mięśni i tkanek aparatu głosowego, opiera się na rehabilitacji głosu. Polega ona na nauce prawidłowej emisji głosu i eliminowaniu złych nawyków związanych z jego emisją (nieprawidłowa emisja głosu może skutkować zmęczeniem mięśni krtani, co objawia się chrypką i zanikiem głosu, prowadzi do dysfonii). Zakres ćwiczeń jest dobierany indywidualnie w zależności od przyczyny zaburzeń głosu. Większość ćwiczeń można wykonywać w domu, ale bardzo ważna jest ich systematyczność. Rehabilitacja jest długotrwała, ale zwykle umożliwia powrót do zdrowia bądź znacznie zmniejsza dolegliwości.
Rolę pomocniczą spełnia farmakoterapia. Zdarza się, że wymagane jest podawanie leków uspokajających (dysfonia psychogenna) bądź psychoterapii.
