Jajniki - budowa, funkcje i rola, choroby

Jajniki to dwa kobiece gruczoły rozrodcze. Są nieduże, ale bardzo ważne - pełnią istotne role. Zadaniem jajników jest wytwarzanie komórek jajowych i wydzielanie żeńskich hormonów płciowych.

Budowa jajników

Jajniki (łac. ovarium) to parzyste gruczoły o owalnym, lekko spłaszczonym kształcie. Są porównywane do migdałów. U kobiety dojrzałej jajnik waży około 5-8 g, a jego wymiary wynoszą 2,5-5 x 1,5-3 cm. Jajniki są odpowiednikami jąder u mężczyzn.

Jajniki zlokalizowane są po obu stronach miednicy w tzw. dołkach jajnikowych. Leżą wewnątrz jamy otrzewnej, przy bocznych ścianach miednicy, na tylnej powierzchni wiązadeł szerokich macicy. Górne bieguny jajników objęte są przez jajowody.

Jajnik jest umocowany w miednicy przy pomocy dwóch więzadeł: więzadła właściwego jajnika (łączy jego dolny brzeg z trzonem macicy) oraz więzadła wieszadłowego jajnika (łączy górny brzeg z otrzewną). Z zewnątrz jajniki pokryte są jednowarstwowym nabłonkiem płciowym, pod którym leży błona biaława jajnika. Bezpośrednio pod nią obecne są pęcherzyki jajnikowe pierwotne, zaś głębiej - dojrzewające i dojrzałe oraz ciałko żółte.

Jajniki - funkcje i rola

Jajniki są miejscem dojrzewania komórek jajowych, służą też wydzielaniu żeńskich hormonów płciowych: estrogenów i progesteronu, które przygotowują błonę śluzową macicy na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej, a także relaksyny i androgenów. To w nich dojrzewa pęcherzyk Graafa, który zawiera komórkę jajową.

Około 15-17 tygodnia życia płodowego w jajnikach rozpoczyna się proces dojrzewania komórek jajowych. Szacuje się, że gonady zarodkowe zawierają od kilku do kilkudziesięciu milionów komórek płciowych. Większość z nich ginie w procesie dojrzewania. W jajnikach dziewcząt przed pokwitaniem jest ich około 400 tys. Gdy kobieta osiąga dojrzałość płciową, czyli gdy pojawią się cykliczne krwawienia miesiączkowe, proces dojrzewania pęcherzyków kontynuowany jest w jajniku.

Pęcherzyki jajnikowe dojrzewają cyklicznie, z reguły co 28 dni. Dojrzały pęcherzyk jajnikowy nosi nazwę pęcherzyka Graafa. Osiąga wielkość do 20 mm. Gdy pęcherzyk pęka, jajo wnika do jajowodu. Z jego pozostałości powstaje ciałko czerwone, później ciałko żółte, które wydziela progesteron niezbędny do wszczepienia zapłodnionego jaja w śluzówkę macicy.

Niemal każda kobieta przynajmniej raz w życiu ma torbiel jajnika, zwykle wykrywaną przy kontrolnym badaniu usg. Jeśli zmiana ma charakter czynnościowy, nie wymaga leczenia. Torbiele endometrialne i dermoidalne trzeba usunąć operacyjnie.

Zobacz wideo

Choroby jajników

Choroby jajników mogą pojawić się w każdym wieku. Nie należy ich lekceważyć, ponieważ stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia kobiety. Najczęściej są to:

Zapalenie przydatków (stan zapalny jajników zwykle obejmuje także jajowody, z uwagi na to, że leżą blisko siebie). Główną przyczyną choroby są bakterie, takie jak gronkowce, paciorkowce, E. coli oraz chlamydia, która przenosi się drogą płciową. Gdy rozwinie się stan zapalny, pojawiają się silne bóle brzucha, a objawy nasilają się podczas miesiączki. Źle leczone lub nieleczone zapalenie przydatków przechodzi w zapalenie przewlekłe, które zwykle nawraca.

Zespół policystycznych jajników (PCOS) to inaczej zespół wielotorbielowatych jajników. Choroba polega na tworzeniu się w jajnikach licznych i drobnych pęcherzyków. Policystyczne jajniki produkują za dużo testosteronu, co zakłóca owulację. To dlatego objawami są zaburzenia miesiączkowania czy kłopoty z cerą. Może się pojawić nadmierne owłosienie.

Torbiel jajnika wygląda jak pęcherz wypełniony płynem. Może występować pojedynczo, ale zmian może być kilka, tak na jednym jajniku, jak i dwóch. Przyczyną tworzenia się torbieli są najczęściej zaburzenia hormonalne. Zwykle mają łagodny charakter. Objawami torbieli jajnika są bóle brzucha, ból odczuwany podczas stosunku, jak również częstsze oddawanie moczu.

Rak jajnika, zaraz po raku szyjki macicy, jest najczęstszym nowotworem narządu rodnego. Ryzyko zachorowania wzrasta u kobiet:

  • po menopauzie,
  • otyłych,
  • które nie rodziły,
  • których siostra lub matka chorowały na raka jajnika,
  • gdy w rodzinie występował rak piersi, rak trzonu macicy lub rak jelita grubego.

Początkowo rak jajnika nie wywołuje dolegliwości, dopiero w zaawansowanym stadium powiększa się obwód brzucha, pojawia się również uczucie pełności w podbrzuszu, ból lub ucisk w brzuchu. Po zdiagnozowaniu raka przeprowadza się operację, której zakres zależy od charakteru zmiany i wieku pacjentki. Jej uzupełnieniem jest chemioterapia.

Więcej o:
Copyright © Agora SA