Fosfataza zasadowa - norma, badania, wyniki

Fosfataza zasadowa jest enzymem występującym we wszystkich komórkach organizmu. Jego poziom oznacza się podczas rutynowych badań laboratoryjnych, a zarówno zbyt wysoki, jak i zbyt niski wynik może wskazywać na patologie i choroby zachodzące zwłaszcza w obrębie kości, wątroby, dróg żółciowych i jelit. Co warto wiedzieć o fosfatazie zasadowej? Jak wyglądają normy i o czym świadczy ich przekroczenie?
Zobacz wideo

Fosfataza zasadowa, znana również jako fosfataza alkaliczna (ALP), to jeden z enzymów ludzkiego organizmu. Ma on charakter nieswoisty tkankowo - występuje we wszystkich komórkach. Najwyższe wartości przyjmuje w wątrobie, jelitach i kościach. Enzym ten wydalany jest wraz z żółcią.

Fosfataza zasadowa jest obecna:

  • w kościach - tzw. frakcja kostna, stanowiąca 50-60% całkowitej aktywności,
  • jelitach - komórkach nabłonkowych, tzw. frakcja jelitowa, stanowiąca 30% całkowitej aktywności,
  • wątrobie - w komórkach kościotwórczych, tzw. frakcja wątrobowa, stanowiąca 10-20% całkowitej aktywności.

Fosfataza zasadowa - kiedy wykonywać badanie?

Oznaczenie fosfatazy zasadowej ma dużą wartość diagnostyczną, zwłaszcza w przypadku kości oraz wątroby i dróg żółciowych. Badanie fosfatazy zasadowej wykonuje się w przypadku:

  • podejrzenia chorób kości czy niedoborów witaminy D,
  • podejrzenia chorób wątroby, pęcherzyka i dróg żółciowych,
  • niewydolności nerek, zaburzeń przytarczyc,
  • nowotworu złośliwego.

Badanie ALP stosowane jest również w celu monitorowania leczenia choroby wątroby i  kości oraz wpływu leków na pracę wątroby.

Fosfataza zasadowa - norma

Normy fosfatazy zasadowej zależą od wieku i stanu pacjenta. Należy pamiętać, że fosfataza zasadowa może być fizjologicznie podwyższona u kobiet w ciąży i dzieci.

Normy fosfatazy zasadowej w badaniu biochemicznym u zdrowej osoby wynoszą:

  • u niemowląt - 50-165 U/l,
  • u dzieci - 20-150 U/l,
  • u dorosłych - 20-70 U/l.

Fosfatazę zasadową można oznaczyć podczas rutynowego badania krwi. Jej aktywność oceniania się na podstawie próbki krwi żylnej. Wynik badania zawsze należy analizować i interpretować w oparciu o normy podane przez laboratorium je wykonujące. Wynik fosfatazy alkalicznej (ALP) może mieścić się w normie, ale i wskazywać zarówno obniżony, jak i podwyższony poziom enzymu.

Fosfataza zasadowa w ciąży

Warto wiedzieć, że fosfataza zasadowa w ciąży, zwłaszcza w 3. trymestrze jest fizjologicznie podwyższona, ponieważ łożysko produkuje duże ilości tego enzymu. Sytuacja wraca do normy do mniej więcej 3 tygodni po porodzie.

Fosfataza zasadowa u dzieci

Trzeba pamiętać, że podwyższona fosfataza zasadowa jest typowa i naturalna u niemowląt oraz dzieci w okresie dojrzewania, co jest związane w intensywnym rośnięciem, szybkim wzrostem kości i wysoką aktywnością frakcji kostnej fosfatazy zasadowej. Największe stężenie ALP występuje w okresie intensywnego wzrostu organizmu.

Fosfataza zasadowa podwyższona

Podwyższona fosfataza zasadowa może pojawić się nie tylko w ciąży czy w okresie dojrzewania. Wysoki poziom ALP we krwi może wskazywać na:

  • choroby układu kostnego, takie jak: krzywica, choroba Pageta, nowotwory pierwotne i przerzutowe, rozległe złamania, choroby szpiku kostnego,
  • choroby wątroby i dróg żółciowych (mogą sugerować marskość i uszkodzenie wątroby),
  • choroby przewodu pokarmowego: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna,
  • niedobory: witaminy D, fosforanów czy wapnia,
  • choroby nerek,
  • nadczynność przytarczyc,
  • mononukleozę zakaźną,
  • długotrwałe stosowanie leków moczopędnych,
  • niewydolność serca, zawał serca,
  • choroby nowotworowe.

Fosfataza zasadowa obniżona

Fosfataza zasadowa obniżona może świadczyć o toczącym się w organizmie procesie chorobowym. Obniżona fosfataza zasadowa może wskazywać na:

  • przewlekłe choroby jelit przebiegające z zaburzeniami wchłaniania (np. celiakia),
  • brak prawidłowego odkładania się wapnia w kościach (hipofosfatazemia),
  • niedoczynność tarczycy,
  • niedożywienie,
  • niedobory mikroelementów i witamin (cynku i magnezu),
  • nadmierną podaż witaminy D,
  • długotrwałą antykoncepcję hormonalną,
  • zaburzenia wzrostu kości (kretynizm, niedobór kwasu askorbinowego) czy osteoporozę.
Więcej o:
Copyright © Agora SA