Unieważnienie małżeństwa - kto i kiedy może o nie wystąpić?

Wiele osób nierzadko myli określenie unieważnienia małżeństwa z rozwodem lub separacją. Tymczasem są to zupełnie różne rozwiązania prawne. Sytuacje w których można wystąpić o unieważnienie małżeństwa znacznie różnią się od podstaw rozwodu. Dlatego też warto wiedzieć kto i kiedy może z takim żądaniem wystąpić.

Unieważnienie małżeństwa: kiedy może nastąpić

Pierwszą przeszkodą do zawarcia małżeństwa jest wiek. Zatem i podstawą do jego unieważnienia będzie sytuacja, w której któraś z osób nie osiągnęła przewidzianego ustawą wieku. Małżeństwa nie może zawrzeć osoba, które nie ma ukończonych osiemnastu lat. Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa - jednak tylko kobiecie, która ukończyła lat szesnaście, a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny. Unieważnienia małżeństwa zawartego przez mężczyznę, który nie ukończył osiemnastu lat oraz przez kobietę, która nie ukończyła szesnastu lat albo bez zezwolenia sądu zawarła małżeństwo po ukończeniu lat szesnastu, lecz przed ukończeniem lat osiemnastu, może żądać każdy z małżonków. Ponadto trzeba pamiętać że nie można unieważnić małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku, jeżeli małżonek przed wytoczeniem powództwa ten wiek osiągnął, a jeżeli kobieta zaszła w ciążę, jej mąż nie może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku.

  • Kto może wystąpić o unieważnienie? Każdy z małżonków

Szukasz imienia dla dziecka? Nie popełnij tych błędów

Unieważnienie małżeństwa a ubezwłasnowolnienie

Inną przeszkodą do zawarcia małżeństwa jest fakt ubezwłasnowolnienia. Niemniej mowa tu o ubezwłasnowolnieniu całkowitym, a nie częściowym. Małżeństwa nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, małżeństwo może być zawarte - ale i tak trzeba uzyskać na to zgodę sądu. Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków może żądać każdy z małżonków.

  • Kto może wystąpić o unieważnienie? Każdy z małżonków

Unieważnienie małżeństwa a bigamia

Bigamia rzadko się dziś zdarza, niemniej to kolejny przypadek mogący stanowić podstawę do unieważnienia małżeństwa. Unieważnienia małżeństwa z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny. Interes prawny ma w szczególności każdy z małżonków małżeństwa bigamicznego oraz małżonek i dzieci z poprzedniego małżeństwa. Nie można unieważnić małżeństwa z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim, jeżeli poprzednie małżeństwo ustało lub zostało unieważnione, chyba że ustanie tego małżeństwa nastąpiło przez śmierć osoby, która zawarła ponowne małżeństwo pozostając w poprzednio zawartym związku małżeńskim. Powództwo o unieważnienie małżeństwa, wytoczone przez małżonka z pierwszego małżeństwa w wypadku bigamii, należy skierować przeciwko obojgu małżonkom.

  • Kto może wystąpić o unieważnienie? Każdy, kto ma w tym interes prawny

Unieważnienie małżeństwa, rozwód, separacja - trzeba pamiętać, że to nie są tożsame pojęcia.Unieważnienie małżeństwa, rozwód, separacja - trzeba pamiętać, że to nie są tożsame pojęcia. fot. Shutterstock

Unieważnienie małżeństwa a pokrewieństwo

Nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa krewni w linii prostej, rodzeństwo ani powinowaci w linii prostej. Jednakże z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa między powinowatymi. Powinowactwo zachodzi jedynie między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka (np. wobec siostry żony), nie zachodzi natomiast między małżonkiem a powinowatymi drugiego małżonka (np. wobec szwagra żony). Przeszkoda pokrewieństwa ma, podobnie jak przeszkoda bigamii, szczególne znaczenie w polskiej tradycji kulturowej, ukształtowanej zwłaszcza pod wpływem chrześcijaństwa. Za wprowadzeniem tej przeszkody przemawiały względy natury moralnej i obyczajowej, a także eugenicznej. Z tych powodów zakaz zawierania małżeństw między krewnymi w linii prostej oraz między rodzeństwem należy w prawie międzynarodowym prywatnym do podstawowych zasad polskiego porządku prawnego.

Co jednak ciekawe, mimo to polskie prawo w dość wąskim zakresie zakazuje zawierania małżeństw między krewnymi. Przewiduje mianowicie zakaz zawarcia małżeństwa jedynie między krewnymi w linii prostej, bez rozróżnienia stopni pokrewieństwa, oraz między rodzeństwem, a więc krewnymi w drugim stopniu linii bocznej. Przeszkoda pokrewieństwa nie jest usuwalna w drodze dyspensy (zezwolenia sądu). Nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa przysposabiający i przysposobiony czyli adoptujący i adoptowany.

Kiedy jeszcze można unieważnić małżeństwo?

Wreszcie małżeństwo może być unieważnione, jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński zostało złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli, pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej strony lub pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste.

Co po unieważnieniu małżeństwa?

Do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunku małżonków do wspólnych dzieci oraz w zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie, przy czym małżonek, który zawarł małżeństwo w złej wierze, traktowany jest tak, jak małżonek winny rozkładu pożycia małżeńskiego.

Zatem sytuacje którego mogą stanowić podstawę do unieważnienia małżeństwa są zupełnie inne niż podstawy do rozwodu. Bowiem jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. O tym jednak, co te pojęcia dokładnie oznaczają i czym różni się rozwód od separacji napiszemy w kolejnym tekście.

adwokat Bartosz Bator

Przeczytaj także:

Więcej o:
Copyright © Agora SA