Dwujęzyczne dzieci

Coraz więcej Polaków mieszka na obczyźnie, coraz więcej jest w Polsce par mieszanych. Jak pomóc dziecku w opanowaniu kilku języków naraz?

Mieszkamy we Francji. Moja córka ma trzy obywatelstwa i wychowuje się w trzech językach: polskim, angielskim i francuskim. Czy skazuję ją na to, że będzie mówić później niż rówieśnicy? Że te trzy języki będą jej się plątać? A może dzięki chłonności jej umysłu w przyszłości będzie równie sprawnie posługiwać się wszystkimi trzema?

Powszechne jest przekonanie, że dzieci uczą się języków niemal bez wysiłku. To prawda, twierdzą naukowcy. Dla maluchów nauka dwóch języków równocześnie jest równie łatwa, co jednego, twierdzi Ellen Bialystok, profesor neurobiologii z Uniwersytetu York w Toronto, która od niemal 40 lat prowadzi badania nad wielojęzycznością. Jej zdaniem nawet dzieci autystyczne czy te z syndromem Downa są w stanie opanować dwa języki.

Dwa języki

Jeszcze na początku XX wieku naukowcy ostrzegali, że dzieci wychowujące się w kilku językach nie tylko ryzykują problemy w komunikowaniu się z innymi, ale będą mieć niższe IQ. Najnowsze badania wykazują jednak, że dzieci dwujęzyczne mają bardziej wyćwiczony płat czołowy mózgu i sprawniej niż jednojęzyczni rówieśnicy radzą sobie w sytuacjach, kiedy muszą szybko wybierać pomiędzy sprzecznymi informacjami. Co więcej, są też bardziej kreatywne.

Z niecierpliwością czekam na pierwsze słowa mojej córki. Czy wypowie je później niż jej rówieśnicy? Naukowcy uspokajają, że maluchy wychowujące się w kilku językach zaczynają mówić równie szybko, co reszta.

A co z mieszaniem się języków? Czy moja córeczka będzie wiedzieć, iż "piesio" to po polsku, a "chien" po francusku? Okazuje się, że od najwcześniejszych miesięcy dzieci rozróżniają, który język jest który. Kanadyjscy naukowcy wykazali, że ledwie kilka dni po urodzeniu noworodki są w stanie odróżnić język ojczysty od obcego. Nawet dwulatki doskonale wiedzą, że z jedną babcią mówi się po polsku, a z drugą np. po niemiecku.

Jeszcze do niedawna pokutowało przekonanie, że mieszanie języków w jednym zdaniu jest dowodem na to, że dzieci nie rozróżniają języków. Teraz wiemy, że owo "mieszanie kodów" świadczy o bardzo dobrej znajomości obu języków. Tylko osoby dwujęzyczne są w stanie płynnie łączyć systemy lingwistyczne, wykorzystując gramatykę i słownictwo każdego z nich.

Gdy dziecko wychowuje się za granicą

- Głównym błędem Polaków mieszkających za granicą jest myślenie, że języka polskiego ich dzieci nauczą się same - ostrzega profesor Jagoda Cieszyńska, psycholog logopeda z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

- Język kraju, w którym się mieszka, zawsze wygra - dodaje Anthea Fraser Gupta, profesor lingwistyki z University of Leeds w Wielkiej Brytanii.

Kiedy belgijska lingwistka Annick de Houwer przeprowadziła rozmowy z rodzicami kilku tysięcy flamandzkich dzieci wychowujących się w wielojęzycznych domach, okazało się, że największe szanse na nauczenie swoich dzieci drugiego języka mieli ci rodzice, którzy oboje mówili w domu wyłącznie w języku innym niż miejscowy (holenderski).

Parom, w których matka jest jednej narodowości, a ojciec innej, przez wiele lat zalecano, by każde z rodziców mówiło do dziecka wyłącznie w swoim języku. Teraz coraz bardziej się od tego odchodzi. Zachęca się, by każda rodzina znalazła rozwiązanie, które najbardziej jej odpowiada. Można np. mówić po polsku w domu, a po angielsku na zewnątrz, albo po polsku w weekendy, a po angielsku w tygodniu.

- Wybierz rozwiązanie, z którym czujesz się komfortowo. Dom to nie szkoła, a język służy przede wszystkim do komunikacji - radzi prof. Bialystok.

Nauka dwóch języków na raz

A co z parą Polaków mieszkających w Polsce, z których przynajmniej jedno zna biegle jakiś język obcy? Czy mogą oni nauczyć dziecko i polskiego, i innego języka? Jak najbardziej. Michał i Ania Rompa podjęli się takiego właśnie wyzwania - on mówił do syna wyłącznie po angielsku, a ona po polsku. Skutek? Siedmiolatek posługuje się płynnie obydwoma językami.

- Z upływem czasu taki rodzic będzie jednak potrzebować wsparcia z zewnątrz, by nauczyć dziecko języka - tłumaczy Naomi Steiner, autorka książki "7 Steps to Raising a Bilingual Child".

Czyli np. trzeba będzie wysłać dziecko do żłobka językowego, zaprzyjaźnić z dziećmi obcokrajowców, jeździć na wakację za granicę. Michał Rompa dba o to, by syn miał anglojęzycznych kolegów.

Co ciekawe, wiele badań wykazuje, że telewizja nie jest dobrym nauczycielem języków. Co innego książki - w te warto zainwestować. Najlepiej czytać je wspólnie z dzieckiem, tłumaczyć, opisywać obrazki. Prof. Jagoda Cieszyńska ostrzega jednak:

- Rodzice powinni zwracać się do dziecka w języku swojego serca. Nie tylko ze względu na bogactwo słownictwa, prawidłowy akcent i gramatykę, ale ze względu na przekaz emocji i uczuć, czego nie da się uzyskać w języku obcym.

Problemem jest też zapominanie. Dzieci równie łatwo uczą się języków, co się ich oduczają.

W książce "Raising a Bilingual Child" Barbara Pearson z University of Massachusetts opisuje dzieci brytyjskiego dyplomaty, które nauczyły się biegle sześciu języków, po czym zapomniały pięciu z nich. Dopiero gdy maluchy skończą 9 lat, istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że nie utracą swojego pierwszego ojczystego języka.

Wspieranie dziecka w nauce języka

Jeśli twoje dziecko powie coś niepoprawnie, powtórz jego wypowiedź, ale używając właściwej formy (np. gdy maluch powie: "Widziałem małych kotków", ty powiedz: "A, widziałeś małe kotki?").

Nigdy nie krytykuj dziecka, nie śmiej się z jego błędów gramatycznych czy akcentu.

Puszczaj maluchowi obcojęzyczne audiobooki i piosenki. Graj z dzieckiem w obcojęzyczne gry.

Pamiętaj, że najlepszymi nauczycielami języków są... inne dzieci. Spróbuj zadbać, by twoje dziecko spędzało dużo czasu z maluchami mówiącymi wyłącznie w języku, którego chcesz je nauczyć.

Nie używaj języka, którego dziecko nie zna, aby wyłączyć je z rozmowy.

Nie każ maluchowi popisywać się znajomością języka obcego przed innymi.

Jeśli podejrzewasz, że twoje dziecko ma jakieś problemy z nauką języka, najpierw przebadaj jego słuch. Jeśli ze słuchem malca wszystko jest w porządku, zwróć się o pomoc do terapeuty, który zna się na problemach wielojęzycznych dzieci (ich listę można znaleźć np. na stronie szkolakrakowska.pl).

Więcej o:
Copyright © Agora SA