Dziecko tworzy swój obraz siebie, opierając się na tym, co mówią o nim rodzice i bliscy.
Samoocena ma duży wpływ na rozwój dziecka. Pozwala mu radzić sobie z porażkami, codziennymi trudnościami, a także pomaga śmiało podejmować wyzwania. Dzięki dobrej samoocenie dziecko lepiej radzi sobie z trudnościami, łatwiej nawiązuje znajomości i przyjaźnie. Warto budować ją od maleńkości.
Dwa źródła
Na pewno znacie dzieci, które z łatwością adaptują się w nowych miejscach i dobrze się czują nawet wśród nieznajomych. Pewnie znacie również i takie, które w takiej sytuacji trzymają się kurczowo maminej spódnicy. To, do której z tych grup dziecko należy, zależy nie tylko od indywidualnych cech jego charakteru i temperamentu, ale także od poczucia jego własnej wartości. Wiara w swoje możliwości i umiejętności, a także stopień otwartości na drugiego człowieka leżą u podstaw oceny samego siebie. My, dorośli, tworzymy ją, bazując na dwóch źródłach. Pierwszym jest ocena własna, czyli to, co sami myślimy o sobie, o swoich umiejętnościach, wyglądzie, relacjach z innymi. Drugim źródłem są opinie innych, które docierają do nas z zewnątrz. Małe dziecko zaś tworzy ocenę samego siebie wyłącznie w oparciu o drugie źródło. Wierzy, że jest takie, jak mówią o nim inni, a także jaki mają do niego stosunek: jak się nim zajmują, w jaki sposób się do niego zwracają.
Fundamenty samooceny
Dziecko zaczyna budować obraz samego siebie bardzo szybko, już w pierwszym roku życia. Na tym wczesnym etapie rozwoju najważniejszą rolę odgrywają w tym procesie rodzice. To, w jaki sposób reagują na sygnały płynące od dziecka, czy właściwie je odczytują i potrafią zaspokoić takie potrzeby, jak: poczucie bliskości i bezpieczeństwa, podstawowe potrzeby fizjologiczne, jak karmienie, sen czy komfort fizyczny, ma ogromne znaczenie w budowaniu wiary malucha we własne możliwości i umiejętności.
Cegiełka do cegiełki
Kolejną cegiełkę do fundamentów samooceny dziecka mamy szansę dołożyć, kiedy maluch zaczyna aktywnie odkrywać świat. Jeśli rodzice wspierają jego naturalną ciekawość, stwarzają mu możliwości poznawania i doświadczania świata, nie stawiają niepotrzebnych ograniczeń oraz, co ważne, doceniają starania malucha, w dziecku rośnie wiara we własne możliwości. Tę wiarę łatwo jednak zachwiać, gdy w świecie dziecka pojawiają się zbyt liczne ograniczenia i zakazy, gdy zamiast słów zachęty, słyszy strofowanie, gdy zbyt często napotyka przed sobą "zamknięte drzwi". Samoocena w dużym stopniu zależy bowiem od tego, ile pozytywnego zainteresowania i zaangażowania otrzymuje dziecko od otoczenia - najpierw rodziny, potem rówieśników, z czasem także wychowawców i nauczycieli.
Jak wspierać dziecko w budowaniu wiary w siebie?
Pierwsze 18 miesięcy: zapewnijmy dziecku poczucie bezpieczeństwa i miłości. Bądźmy blisko, przytulajmy, okazujmy uwagę i zainteresowanie.
18 miesięcy-3 lata: aktywnie towarzyszmy dziecku w rozwoju, bawmy się z nim, proponujmy urozmaicone aktywności, odwiedzajmy ciekawe miejsca. Wspierajmy dziecko, ale wykonanie zadań zostawmy jemu. Zauważajmy jego dokonania, pamiętając jednak, aby pochwały były adekwatne do osiągnięć.
3.-4. rok życia: zachęcajmy dziecko do samodzielności, wspierajmy w budowaniu relacji z rówieśnikami. Stwarzajmy okazje, jednak realizację pozostawmy dziecku. Chwalmy za osiągnięcia i mądrze wspierajmy w porażkach. Spędzajmy z dzieckiem dużo czasu w bliskiej relacji (sam na sam). Starajmy się wówczas skupić na nim całą uwagę.
Zróbmy rachunek sumienia: zastanówmy się, ile razy w ciągu dnia ciepło zwróciliśmy się do dziecka? Jak często zwracaliśmy mu uwagę, mieliśmy pretensję, wytykaliśmy mu błędy lub złe zachowanie? Jaki jest bilans? Czy więcej jest wyrazów uznania, czułych słów i gestów, spojrzeń pełnych miłości, czy może krytycznych uwag, kąśliwych zdań, piorunów w oczach?
Przyjrzyjmy się sobie: zastanówmy się, jak oceniamy siebie, swoje działania, umiejętności, osiągnięcia, swój wygląd? Czy wierzymy we własne możliwości? Jak reagujemy na komplementy i ciepłe słowa? Czy lubimy się choć trochę? Aby bowiem dziecko mogło zbudować adekwatną samoocenę, musi mieć pozytywne wzorce. Najlepiej w najbliższym otoczeniu.
