Alergia pokarmowa. Jak postępować, by uchronić dziecko przed jej objawami

Alergie są coraz powszechniejszą przypadłością, która może utrudnić życie całej rodziny. O profilaktyce powinniśmy pomyśleć jeszcze przed narodzinami dziecka.

Alergie są coraz powszechniejszą przypadłością. Uważa się, że przyczynia się do tego rozwój cywilizacyjny - coraz większe zanieczyszczenia środowiska czy spożywanie wysoko przetworzonej żywności. Paradoksalnie przyczyną problemów może być też wyższy poziom higieny, który oznacza mniej styczności z czynnikami chorobotwórczymi, zwalczanymi przez prawidłowo reagujący system immunologiczny.

Czy możemy ustrzec dziecko przed alergią?

O profilaktyce alergii powinniśmy pomyśleć jeszcze przed jego narodzinami. Bardzo ważne jest, by dieta przyszłej mamy była zróżnicowana i bogata w składniki odżywcze. Warto jednak pamiętać, że nie ma konieczności eliminowania z jadłospisu silnych alergenów, gdyż to wcale nie zmniejsza ryzyka wystąpienia alergii u dziecka, a tylko niepotrzebnie zubaża dietę ciężarnej.

Bezwzględnie trzeba unikać dymu papierosowego (a więc także biernego palenia).

Gdy maluch pojawi się już na świecie, najlepszym pokarmem będzie dla niego mleko mamy. WHO zaleca karmienie piersią przez 6 miesięcy życia dziecka. Później, między 17. a 26. tygodniem życia rozpoczynamy przemyślane i planowe rozszerzanie jego diety. Nie powinno się na wszelki wypadek eliminować alergizujących pokarmów, ani opóźniać ich wprowadzania, gdyż w ten sposób nie minimalizujemy ryzyka wystąpienia alergii.

Niestety żadne środki ostrożności nie dadzą nam gwarancji, że alergia się nie pojawi.

Dla rodziców kwestie związane z odżywianiem malucha są zawsze bardzo istotne

Niepokojące reakcje zaobserwowane po niektórych produktach występujących w posiłkach karmiącej mamy lub wprowadzonych do diety dziecka zawsze budzą obawę przed alergią pokarmową. Rozpowszechnienie chorób alergicznych sprawia, że doskonale zdajemy sobie sprawę, jak zróżnicowane, a przy tym uciążliwe bywają ich objawy.

Niestety alergia odbija się zarówno na zdrowiu dziecka, jak i jego samopoczuciu. Konieczność wyeliminowania z diety niektórych składników (czasem bardzo powszechnie stosowanych) bywa dla malucha ogromnym wyrzeczeniem, utrudnia mu funkcjonowanie w grupie rówieśników i mocno komplikuje życie codzienne całej rodziny.

Pamiętajmy, że nie każda niepożądana reakcja na pokarm to alergia

Nietolerancja pokarmowa nie jest związana z reakcją układu immunologicznego, ale z brakiem np. enzymu trawiennego i niemożnością przyswojenia danego składnika pokarmu (np. laktozy). Każda alergia pokarmowa to patologiczna reakcja układu odpornościowego na białko. Może być to białko (roślinne lub zwierzęce).  

Rozróżnia się alergie pokarmowe IgE – zależne (gdy organizm zaczyna produkować przeciwciała- immunoglobulinę E, skierowaną przeciwko różnorodnym alergenom) i IgE - niezależne (w których nie stwierdza się produkcji immunoglobulin). Alergię IgE - zależną są w stanie wykryć testy przeprowadzane z krwi. Należy też pamiętać, że podwyższony poziom IgE może świadczyć nie tylko o alergii, ale także o innych chorobach, np. pasożytniczych.

Kiedy alergia daje o sobie znać?

Alergia pokarmowa najczęściej stwierdzana jest u niemowląt i małych dzieci, choć może się ujawnić w każdym wieku, u osób które wcześniej tolerowały dany składnik pożywienia. Jak wynika z opublikowanego przez specjalistów dokumentu "Polskie stanowisko w sprawie alergii pokarmowej u dzieci i młodzieży", obecnie szacuje się, że cierpi na nią 6-8% najmłodszych i 3-4% młodzieży. Wśród dorosłych alergikami jest 1-3% populacji. W przypadku diagnozy postawionej u najmłodszych pacjentów pocieszeniem są statystyki, mówiące o tym, że około 85% dzieci ze stwierdzoną w niemowlęctwie alergią pokarmową wyrasta z niej w pierwszych latach życia.

Niestety alergia pokarmowa u malucha może być też pierwszym sygnałem o skłonności jego organizmu do innych chorób alergicznych. U niektórych małych alergików występuje tzw. marsz alergiczny, czyli zmieniający się w miarę dorastania przebieg choroby alergicznej: proces zapalny przenosi się na inne miejsca i narządy, może także powiększać się liczba uczulających go alergenów.

Najbardziej dramatyczną reakcją na alergen pokarmowy jest zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny.

Kiedy zaczynamy podejrzewać alergię pokarmową?

Na ryzyko alergii bardziej narażone są najmłodsze dzieci, ze względu na niedojrzałość ich układu pokarmowego i odpornościowego. Bardzo istotny jest też czynnik genetyczny. Podatność na alergie jest dziedziczna, więc obawy rodziców-alergików o zdrowie ich dzieci mogą być w pełni uzasadnione. Prawdopodobieństwo występowania alergii u dziecka pary alergików wynosi 40-60%, ale jeśli mama i tata mają ten sam rodzaj reakcji alergicznej, wówczas ryzyko wzrasta do 50-80%.

Do oszacowania ryzyka wystąpienia alergii u dziecka, gdy chorują na nią członkowie jego najbliższej rodziny, można posłużyć się dostępnymi w internecie "kalkulatorami alergii".

Objawy alergii pokarmowej mogą pojawić się jeszcze zanim rozpoczniemy rozszerzanie diety malucha, gdyż alergeny obecne w diecie mamy mogą przenikać do mleka.

Objawy

Czasami reakcja alergiczna na pokarm jest bardzo oczywista -  bezpośrednio po jego zjedzeniu pojawia się np. mrowienie w obrębie ust, obrzęk gardła czy wymioty.

Często alergie pokarmowe dają objawy nie w obrębie układu pokarmowego. Mogą one dotyczyć całego organizmu (często skóry i dróg oddechowych), dlatego prześledzenie związku pomiędzy zjedzeniem konkretnego składnika, a wystąpieniem przykrych objawów może wymagać dużej skrupulatności.

Najczęstsze objawy to plamki, pokrzywka i grudki widoczne na policzkach, łokciach i kolanach. Skóra w tych miejscach jest mocno przesuszona, a dziecko może odczuwać z tego powodu silny dyskomfort, płakać i pocierać zmienioną chorobowo skórę.

Objawami alergii pokarmowej mogą być też kolki, ulewania i wymioty, biegunki z dużą ilością śluzu czy  zaparcia. Niekiedy sygnałem alergii na pokarm są objawy ze strony układu oddechowego: wodnisty katar, przewlekły kaszel.

Jakie składniki pożywienia najczęściej uczulają dzieci? Białko mleka krowiego, białko jaja kurzego i pszenica.

Wizyta u alergologa

Lekarz rozpoczyna stawianie diagnozy od zebrania dokładnego wywiadu. Musi poznać wszystkie niepokojące objawy i wraz z rodzicami szczegółowo przyjrzeć się diecie dziecka. Zapyta też o przypadki alergii w rodzinie małego pacjenta. Może także zlecić testy z krwi. Pamiętajmy, by ich interpretację pozostawić lekarzowi, gdyż wyniki mogą nie być jednoznaczne. Podstawowym działaniem będzie wprowadzenie diagnostycznej diety eliminacyjnej, czyli całkowite usunięcie podejrzanego pokarmu na 2-4 tygodnie i obserwowanie reakcji organizmu dziecka. Lekarz po tym czasie zaleca próbę prowokacji - podanie alergizującego składnika i sprawdzaniu, czy u dziecka pojawią się nieprawidłowe objawy. Jeśli po usunięciu alergenu następuje poprawa a po jego wprowadzeniu objawy wracają możemy mówić o alergii pokarmowej.

Jak sobie radzić z alergią pokarmową?

Gdy podejrzenie alergii potwierdzi się, pozostaje stosowanie się do zaleceń lekarza, który zadecyduje, by czasowo wyeliminować określony składnik diety. Następnie poinstruuje nas jak skomponować jadłospis, by nadal zapewniał odpowiednią wartość odżywczą.  Poddanie się reżimowi diety eliminacyjnej może być trudne w przypadku niektórych alergenów i będzie wymagać dużej czujności (i uważnego czytania etykiet na produktach spożywczych) by uniknąć spożycia nawet niewielkich ich ilości w gotowych produktach.

Po przynajmniej 6 miesiącach stosowania diety eliminacyjnej pod kontrolą lekarza, sprawdza się, czy alergiczne objawy pojawiające się wcześniej po zjedzeniu danego pokarmu nie zniknęły i dziecko nie "wyrosło" z alergii.

Bibliografia:

  • "Polskie stanowisko w sprawie alergii pokarmowej u dzieci i młodzieży". Kaczmarski M, Wasilewska J, Jarocka-Cyrta E i wsp.
  • "Alergie pokarmowe. Porady lekarzy i dietetyków."Mirosław Jarosz, Jan Dzieniszewski  -Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
  • „Żywienie niemowląt i małych dzieci” pod redakcją Haliny Weker i Marty Barańskiej - Instytut Matki i Dziecka w Warszawie.


Ważne informacje: Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najtańszym sposobem żywienia niemowląt. Mleko matki zawiera wszystkie składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami i infekcjami. Karmienie piersią daje najlepsze efekty, gdy matka prawidłowo odżywia się w ciąży i w czasie laktacji oraz gdy nie ma miejsca nieuzasadnione dokarmianie dziecka. Przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu karmienia matka powinna zasięgnąć porady lekarza.

Copyright © Agora SA