Nie porównuj swojego dziecka z dzieckiem koleżanki. Bo każde dziecko jest inne!

Czy to normalne, że w tym wieku...? A czy twoje jak miało pół roku to już...? Ile miała twoja, jak zaczęła chodzić? Takie pytania zadaje lekarzom, innym mamom i tatom i sobie samemu każdy rodzic. Nie do końca potrafimy ocenić, czy nasze dziecko rozwija się prawidłowo. Można jednak wymienić kamienie milowe typowe dla rozwoju niemowlęcia, jakie one są?

Przede wszystkim - bez względu na to jak rozwija się wasze dziecko, zawsze ufajcie swojemu instynktowi. Jeżeli cokolwiek was niepokoi, wewnętrzny głos podpowiada, że coś może być nie tak, konsultujcie się u lekarzy. Wy sami najlepiej znacie swoje dzieci, obserwujecie je, widzicie ich rozwój - jesteście w stanie szybko dostrzec niepokojące sygnały. Jak na swoim blogu pisze psycholożka Magdalena Komsta[1] najczęściej lekceważone są zaburzenia w rozwoju mowy i kompetencji społeczno-emocjonalnych. Kiedy brak reakcji rocznego dziecka na jego imię tłumaczy się jego roztrzepaniem, a niemówiącego trzylatka kwituje się słowami: "chłopcy później zaczynają mówić". Jak podkreśla psycholożka na swojej stronie: - Nie słyszałam natomiast, żeby rodziny z takim spokojem reagowały na niemowlę dwunastomiesięczne, które nie siada, albo na półtorarocznego malucha, który nie chodzi albo nie ma żadnego zęba. Oczywiście, normy rozwojowe są dosyć szerokie, nie można dziecka wciskać w schemat itd., ale należy brać dane zawarte w rzetelnych źródłach poważnie i jeśli coś nas niepokoi, konsultować to ze specjalistą. 

Pierwsza ocena już na porodówce

Pierwszą oceną, jaką poddaje się noworodka po urodzeniu jest przyznanie mu liczby punktów w skali Apgar, gdzie maksimum to 10. Wyniki - zwłaszcza w przypadku małej liczby punktów mogą być wskaźnikiem do dalszego rozwoju dziecka.

Co się ogólnie dzieje w pierwszym roku życia niemowlęcia? Z istoty całkiem zależnej od opiekunów staje się w tym czasie istotą potrafiącą samodzielnie poznawać otaczający ją świat[2]. W tym czasie dziecko pionizuje się, zaczyna samodzielnie przemieszczać i jest w stanie skutecznie chwytać i podnosić przedmioty - w tym stosować charakterystyczny wyłącznie dla ludzi chwyt pęsetowy. Jeśli chodzi o rozwój emocjonalny dziecko poznaje, jak to jest być zadowolonym, niezadowolonym, przestraszonym, targanym gniewem i czującym wstręt. Silne i odwzajemnione przywiązanie do opiekuna, najczęściej do matki, kształtuje prawidłowy rozwój społeczno-emocjonalny, który będzie miał wpływ na jego dalszy prawidłowy rozwój[3]. Przyjrzyjmy się jednak bardziej szczegółowo pierwszym 12 miesiącom z życia dziecka.

Szerokie spektrum

Autorzy książki "Pierwszy rok życia dziecka" bazując na wynikach Denver Developmental Screening Tests oraz Clinical Linguistic Auditory Milestones podzielili każdy miesiąc rozwoju dziecka na umiejętności, które 90 procent dzieci zdobywa (określane, jako czynności, które dziecko potrafi robić), czynności, które dziecko powinno umieć (wykonuje je w danym okresie 75 procent dzieci), te, które prawdopodobnie umie (50 procent dzieci je wykonuje) i czynności, które może nawet umieć (25 procent dzieci je wykonuje)[4]. W ten sposób uwzględniono spektrum umiejętności i złagodzono sztywne granice.

Noworodek

Zmysły noworodka przede wszystkim nastawione są na głos, dotyk i twarz opiekunów. Do umiejętności tego okresu należy machanie rączkami i nóżkami, przyglądanie się przedmiotom oddalonym na około 20-30 cm. Gdy dziecko leży na brzuszku prawdopodobnie będzie umiało na moment podnieść główkę.

Noworodek ma zanikające w późniejszym wieku odruchy[5]: Moro (energiczne wyprostowanie rąk i nóg, w reakcji na bodźce wywołane zmianą położenia), odruch Babińskiego (prostowanie palców i stopy w reakcji na dotykanie stopy od pięty do palców), odruch Rootinga (odchylenie twarzy, otworzenie ust i chęć ssania w reakcji na delikatne muśnięcie policzka dziecka), odruch chodzenia (gdy noworodka trzymamy pod pachami, ono stawia kroki), odruch skurczu mięśni szyi (dziecko przyjmuje jakby pozycję szermierską), odruch chwytania (silne zaciskanie się dłoni).

Miesięczne dziecko

Niemowlę po skończeniu miesiąca powinno leżąc na brzuszku unosić na chwilę głowę, zatrzymywać spojrzenie na twarzy osoby, którą widzi. Jeśli tego nie robi, należy pokazać dziecko pediatrze - pamiętając, że wcześniaki wykształcają poszczególne umiejętności w okresie, w którym osiągnęłyby je, gdyby urodziły się o czasie.

Miesięczne niemowlę prawdopodobnie będzie potrafiło zareagować na głośniejszy dźwięk płaczem lub uspokojeniem się, wodzić wzrokiem za przesuwanymi mu przed oczami przedmiotami. Dziecko w tym wieku może umieć leżąc na brzuchu podnieść głowę o 45 stopni, wydawać gardłowe dźwięki, a nawet łączyć rączki, trzymać sztywno głowę, gdy jest trzymane pionowo, uśmiechać się, piszczeć z radości.

Zobacz wideo

Dwumiesięczne dziecko

Po drugim miesiącu niemowlę powinno umieć: reagować na uśmiech uśmiechem, wodzić wzrokiem za przedmiotem przesuwany przed oczami po łuku, reagować na dźwięki płacząc, ożywiając się lub uspokajając, poza płakaniem gruchać. Jeśli tego nie robi należy malucha pokazać pediatrze.

Jest prawdopodobne, że dziecko po drugim miesiącu będzie potrafiło leżąc na brzuchu unosić głowę pod kontem 45 stopni, śledzić przedmiot poruszający się po łuku odległy o 15 cm od twarzy. Dwumiesięczne niemowlę może nawet sztywno unosić główkę, kiedy jest trzymane pionowo, leżąc na brzuchu unosić na rączkach klatkę piersiową, przewracać się z boku na plecy, chwytać przedmioty wkładane do rączki, wyciągać ręce w kierunku przedmiotów, wokalizować, uśmiechać się spontanicznie, składać ręce, śmiać się głośno, śledzić przedmiot poruszający się po łuku 180 stopni w bliskości 15 cm od wzroku.

Dziecko trzymiesięczne

Po skończeniu trzeciego miesiąca dziecko powinno: leżąc na brzuchu podnieść głowę pod kątem 45 stopni do podłoża, śledzić przedmiot poruszający się w ruchu kołowym w bliskości 15 cm od wzroku. Jeśli nie ma tych umiejętności, należy dziecko pokazać pediatrze.

Jest prawdopodobne, że dziecko po ukończeniu trzeciego miesiąca życia będzie potrafiło: śmiać się głośno, leżąc na brzuchu unosić na rączkach klatkę piersiową pod kątem prostym do podstawy, wydawać okrzyki radości, składać rączki, uśmiechać się spontanicznie, śledzić przedmiot poruszający się po łuku 180 stopni w bliskości 15 cm od wzroku. Niemowlę w tym wieku może nawet potrafić trzymać sztywno główkę trzymane pionowo, leżąc na brzuszku unieść klatkę piersiową opierając się na przedramionach, przewrócić się z pleców na bok, trzymać grzechotkę włożoną do rąk, reagować wzrokiem na małe przedmioty, częściowo utrzymywać ciężar ciała opierając się na stopach, wyciągać ręce w kierunku przedmiotów, podciągać się do siedzenia trzymając sztywno głowę, odwracać głowę w kierunku źródła dźwięku - zwłaszcza w kierunku głosu mamy, gruchać i "gugać".

Dziecko czteromiesięczne

Po skończeniu czwartego miesiąca dziecko powinno: unieść głowę o 90 stopni, leżąc na brzuchu, śmiać się głośno, wodzić wzrokiem za przedmiotem przesuwanym po łuku 20 cm od twarzy (dziecko obraca głowę o 180 stopni). Jeśli maluch nie posiada tych umiejętności należy dziecko pokazać pediatrze. Po skończeniu czwartego miesiąca dziecko prawdopodobnie będzie umiało: trzymane pionowo sztywno trzymać głowę, leżąc na brzuchu unosić na rączkach klatkę piersiową opierając się na przedramionach, przewracać się z brzuszka na plecy lub odwrotnie, łapać za grzechotkę lub palec, z uwagą patrzeć na małe przedmioty (np. rodzynkę), wyciągać rączki po przedmioty, piszczeć z radości. Być może twoje dziecko po skończeniu czterech miesięcy będzie potrafiło: podciągane do pozycji siedzącej, przyciągnąć brodę do szyi, obrócić się w kierunku, z którego dochodzi głos (mamy), "gugać", ślinić się z radości. Być może będzie potrafiło nawet: trzymane pod pachy opierać się mocno na nogach, siedzieć bez oparcia, protestować pozbawiane zabawki, obrócić się w kierunku głosu.

Dziecko pięciomiesięczne

Po skończeniu piątego miesiąca dziecko powinno: trzymać mocno główkę, leżąc na brzuchu dźwigać się na przedramionach podnosząc klatkę piersiową, przewracać się z brzucha na plecy i odwrotnie, wpatrywać się w małe przedmioty, piszczeć z radości, uśmiechać się, chwytać grzechotkę lub końce swoich palców, wyciągać ręce po przedmioty. Jeśli tego nie robi, dziecko należy pokazać pediatrze.

Po skończeniu piątego miesiąca dziecko prawdopodobnie będzie umiało: utrzymać się na nogach, powiedzieć "gu-gu" i inne zbitki samogłosek z głoskami, ślinić się z radości, podciągane do pozycji siedzącej przyciągać brodę do klatki piersiowej. Być może w tym wieku dziecko będzie też potrafiło: siedzieć bez podparcia, obrócić się w kierunku głosu. Być może będzie potrafiło nawet: podciągać się z pozycji siedzącej do stojącej, stanąć opierając się o coś lub kogoś, zjeść biszkopta, złościć się, kiedy będzie się mu odbierało zabawki, przełożyć mały przedmiot z ręki do ręki, wodzić wzrokiem za spadającym przedmiotem, znaleźć mały przedmiot i schować go w rączce, łączyć samogłoski i spółgłoski w sylaby.

Dziecko półroczne Po skończeniu sześciu miesięcy dziecko powinno: wydawać dźwięki typu "gugu", podciągane do siedzenia trzymać brodę przy klatce piersiowej. Jeśli niemowlę nie ma tych umiejętności należy pokazać je pediatrze. Po skończeniu pół roku dziecko prawdopodobnie będzie umiało: utrzymać się na nogach trzymane w pionie, stać z podparciem, samodzielnie zjeść biszkopta, protestować kiedy zabiera mu się zabawkę, próbować dostać się do zabawek, przekładać z ręki do ręki niewielkie przedmioty, odwrócić się w kierunku głosu, gaworzyć. Dziecko w tym wieku może nawet: podciągnąć się do stania z siedzenia, a z leżenia do siedzenia, złapać przedmiot chwytem pesetowym, mówić - na razie bez zrozumienia - "mama" i "tata".

Dziecko siedmiomiesięczne

Dziecko w tym wieku powinno potrafić: zjeść samodzielnie biszkopcika, ślinić się z radości. Jeśli tego nie robi, konieczne jest pokazanie niemowlęcia pediatrze. Po skończeniu siódmego miesiąca dziecko prawdopodobnie będzie umiało: podtrzymywane utrzymać ciało na nogach, siedzieć bez podparcia, złościć się, kiedy odbiera mu się zabawkę, przesuwać się w stronę zabawki, przekładać małe przedmioty z rączki do rączki, podążać wzrokiem za spadającym przedmiotem, sięgnąć po mały przedmiot i utrzymać go w zaciśniętej piąstce, obrócić się w kierunku głosu, gaworzyć, bawić się w kuku.

Dziecko w tym wieku być może będzie umiało: stać z podparciem przy meblach lub dorosłym. W tym wieku dziecko może nawet potrafić: wstać z pozycji siedzącej, usiąść z leżenia na brzuchu, robić "pa-pa" i bawić się w "kosi-kosi łapki", podnieść niewielki przedmiot chwytem pesetowym, przemieszczać się, opierając się o meble, mówić "mama" i "tata", ale bez zrozumienia.

Dziecko ośmiomiesięczne

Po skończeniu ośmiu miesięcy dziecko powinno: pewnie trzymać się na nogach podtrzymywane pod pachy, siedzieć bez podparcia, zjeść biszkopta, śledzić wzrokiem spadający przedmiot, podnieść i schować w dłoni malutki przedmiot, przełożyć przedmiot z ręki do ręki, obrócić się w kierunku głosu. Jeśli dziecko nie ma takich umiejętności należy pokazać niemowlę pediatrze.

Maluch w tym wieku prawdopodobnie będzie umiał: stać, przytrzymując się powierzchni, złościć się, kiedy odbiera się mu zabawki, bawić w "akuku", przesunąć się w stronę zabawki, usiąść z leżenia. W tym wieku dziecko być może będzie umiało: mówić "mama" i "tata" bez zrozumienia, używać chwytu pesetowego do podniesienia małych przedmiotów, podciągnąć się z siedzenia do stania. Ośmiomiesięczne dziecko może nawet umieć: robić "pa-pa" i bawić się w "kosi-kosi łapki", chodzić trzymając się mebli, przez chwilę postać nieprzytrzymywane, rozumieć słowo nie, ale nie stosować się do zakazów.

Dziecko dziewięciomiesięczne

Niemowlę po skończeniu dziewięciu miesięcy powinno: przesuwać się w kierunku zabawek, patrzeć za spadającym przedmiotem. Jeśli tego nie robi, należy skonsultować się z pediatrą.

W tym czasie dziecko prawdopodobnie będzie umiało: podciągnąć się z leżenia do siedzenia, podciągnąć się z siedzenia do stania, stać podtrzymując się, podnieść małe przedmioty chwytem pęsetowym, mówić mama i tata bez zrozumienia, bawić się w "akuku". Po skończeniu dziewiątego miesiąca dziecko być może będzie umiało: robić "pa-pa", bawić się w "kosi-kosi łapki", przejść wokół pokoju przytrzymując się mebli, samo utrzymać się przez chwilę stojąc, rozumieć zakazy, ale ich nie respektować. W tym czasie dziecko może nawet: turlać piłkę do opiekuna, pić z kubka, podnosić przedmioty chwytem pęsetowym, samo utrzymać się stojąc, pewnie stać bez podparcia, mówić "mama" i "tata" ze zrozumieniem, wypowiadać inne słowa, prawidłowo wykonać polecenie wzmocnione wskazaniem ręki. 

Dziecko dziesięciomiesięczne

Co powinno umieć dziecko po skończeniu dziesięciu miesięcy? Podciągać się z siedzenia do stania, stać przytrzymując się czegoś, złościć się, kiedy odbiera mi się zabawkę. Jeśli dziecko nie ma takich umiejętności należy skonsultować się z pediatrą.

Po skończeniu dziesiątego miesiąca niemowlę prawdopodobnie będzie: z leżenia przechodzić do siedzenia, bawić się w "akuku" i "kosi-kosi łapki", chwycić kciukiem i palcem wskazującym mały przedmiot, chodzić przy meblach, rozumieć zakazy, ale się do nich nie stosować. Po skończeniu dziesiątego miesiąca być może maluch będzie umiał: stać samodzielnie przez chwilę, powiedzieć ze zrozumieniem "mama" i "tata". Po tym czasie dziecko może nawet: przekazać pragnienie inaczej niż płaczem, toczyć piłkę do opiekuna, pić samodzielnie z kubka, pewnie stać, mówić inne słowa niż "mama" i "tata", samo chodzić, wykonywać prawidłowo proste polecenia.

Dziecko jedenastomiesięczne

Po skończeniu 11 miesięcy dziecko powinno: siadać z leżenia na brzuchu, podnieść niewielki przedmiot palcem i kciukiem, rozumieć zakazy, ale się do nich nie zawsze stosować. Jeśli dziecko nie opanowało tych umiejętności należy pokazać je pediatrze.

Po skończeniu 11 miesiąca dziecko prawdopodobnie będzie umiało: robić "pa-pa", bawić się w "kosi-kosi łapki", krążyć po pokoju trzymając się mebli. Po skończeniu tego wieku dziecko być może będzie umiało: podnieść przedmiot końcami paluszków, przez chwilę stać bez oparcia, powiedzieć bez zrozumienia "mama" i "tata", powiedzieć inne słowo niż mama i tata. W tym wieku dziecko może nawet: pewnie stać bez oparcia, zakomunikować swoje pragnienia inaczej niż płacząc, poturlać piłkę w stronę opiekuna, samo pić z kubka, gaworzyć w swoim języku, powiedzieć trzy lub więcej słowa inne niż "mama" i "tata", samodzielnie chodzić, wykonać proste polecenia niewzmocnione gestami.

Dziecko roczne

Po skończeniu 12 miesięcy dziecko powinno okrążyć pokój trzymając się mebli. Jeśli tego nie potrafi należy pokazać dziecko pediatrze.

Po skończeniu roku dziecko prawdopodobnie będzie umiało: robić "pa-pa", "kosi-kosi łapki", samo napić się z kubka, podnieść mały przedmiot końcami paluszków, powiedzieć ze zrozumieniem "tata" i "mama", powiedzieć jedno inne słowo niż "mama" i "tata". Po ukończeniu 12 miesięcy dziecko być może będzie umiało: wyrazić swoją wolę nie tylko płaczem, toczyć piłkę w zabawie, samo pewnie stać, mówić w swoim języku, dobrze chodzić. Dziecko w tym czasie może nawet umieć: powiedzieć trzy słowa inne niż "mama" i "tata", prawidłowo wykonywać polecenia bez wzmacniania ich gestem.

Jak widzicie sami między "powinno", a "być może będzie nawet" jest duża różnica. Niektóre dzieci rozwijają umiejętności szybciej, inne wolniej. Jedne wyprzedzają rówieśników pod względem ruchu, inne artykulacji. Nie porównujmy, bo na tym etapie nie ma to ani sensu, ani większego znaczenia. Dla was i tak wasze dzieci są najpiękniejsze i najmądrzejsze.

Ważne informacje: Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najtańszym sposobem żywienia niemowląt. Mleko matki zawiera wszystkie składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami i infekcjami. Karmienie piersią daje najlepsze efekty, gdy matka prawidłowo odżywia się w ciąży i w czasie laktacji oraz gdy nie ma miejsca nieuzasadnione dokarmianie dziecka. Przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu karmienia matka powinna zasięgnąć porady lekarza.

______________

[1] http://www.wymagajace.pl/normalne-o-zrodlach-wiedzy-temat-normy-rozwojowej/ [2] Birch A., Malim T., Psychologia rozwojowa w zarysie. Od niemowlęctwa do dorosłości, Warszawa 1998 [3] Harwas-Napierała B., Trempała J., Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, Warszawa 2004 [4] Eisenberg A., Murkoff E. H., Hathawaz S. E. Pierwszy rok życia dziecka, Poznań 1996 [5] Turner J.S., Helms D.B., Rozwój człowieka, Warszawa 1999.

Copyright © Agora SA