5 zasad diety dla rozwoju mózgu

Przez pierwsze trzy lata życia dziecka, jego mózg rozwija się bardzo intensywnie. Obok snu, to właśnie dzięki diecie mózg będzie rozwijał się prawidłowo i na najwyższych obrotach. O co warto zadbać, aby odpowiednio go wspierać?

Światowa Organizacja Zdrowia podkreśla, że w przypadku żywienia najmłodszych dzieci największe znaczenia ma żywność naturalna, świeża i jak najmniej przetworzona. Równocześnie WHO zaleca by jedzenie miało odpowiednią wartość energetyczną i odżywczą oraz najwyższą jakość zdrowotną. Podając dzieciom, które wyszły już z okresu niemowlęctwa (czyli skończyły rok) jedzenie należy dbać o pięć najważniejszych zasad. Jakich?

Regularność posiłków

Małe dzieci powinny jeść codziennie pięć posiłków[1]. Trzy podstawowe to: śniadanie, obiad i kolacja. Dwa dodatkowe, mniejsze posiłki to drugie śniadanie i podwieczorek, który wypada między obiadem a kolacją.

Jeśli dziecko chodzi do żłobka, to w placówce dostaje drugie śniadanie, obiad i podwieczorek. Przed wyjściem do żłobka dziecko powinno zjeść niewielkie śniadanie, a po powrocie kolację.

Co ważne, a o czym rodzice często nie wiedzą, lub ignorują, dziecko samo decyduje, ile zje[2]. Rodzic ma wpływ na to, kiedy i co maluch zje, ale to malec sam decyduje, czy jest najedzony. Przekarmianie dzieci to błąd, który może doprowadzić do zaburzeń samoregulacji.

Opiekunowie powinni akceptować mniejsze lub większe spożycie jedzenia w ramach danego posiłku, gdyż wartości podawane przez WHO są uśrednione[3].

Obecność kwasów tłuszczowych w diecie dziecka

Niemowlęta karmione piersią otrzymują wraz z mlekiem długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe m.in. kwas dokozaheksaenowy (DHA). Naturalnym źródłem DHA w żywności są tłuste ryby morskie.

Należy je podawać dziecku regularnie, dwa razy w tygodniu. Badania pokazują, że w Polsce dzieci jedzą niewystarczająco dużo ryb[4]. Po części tłumaczone jest to obawą rodziców przed tym, że ryby mogą dzieci uczulić. Rodzice boją się także, że ryby mogą zawierać szkodliwą rtęć i dioksyny. Te pierwsze uprzedzenia nie znajdują jednak potwierdzenia w badaniach naukowych. Wprost przeciwnie, badacze postulują podawanie dzieciom ryb jako czynnika sprzyjającego rozwojowi tolerancji immunologicznej i czynnika zmniejszającego ryzyko wystąpienia alergii[5]. Jakie ryby podawać?

Najlepiej wspomniane już tłuste ryby morskie: śledzia, łososia, szprota. W przypadku dzieci unikamy podawania ryb drapieżnych: miecznika, rekina, makreli królewskiej, tuńczyka oraz płytecznika. Jeśli spożycie ryb będzie niewystarczające (niemowlęta po zakończeniu karmienia powinny dostawać 100 mg DHA dziennie)[6], należy zapytać pediatrę o możliwość dodatkowej suplemetacji.

Dlaczego wielonienasycone kwasy tłuszczowe są tak ważne w diecie dzieci? Ponieważ wspomagają prawidłowy rozwój wzroku i mózgu [7]. W momencie narodzin wzrok dziecka nie jest rozwinięty.

Fot. iStock

Dostarczanie cennych witamin i składników mineralnych

Zgodnie z wytycznymi sprzed czterech lat[8], od pierwszych dni życia dziecka należy mu podawać witaminę D, w dawce 400 j.m. w pierwszym półroczu życia i od 400 do 600 j.m. w drugim. Dzieci, które ukończyły rok powinny przyjmować dziennie 600-1000 j.m. w okresie od września do kwietnia, lub przez cały rok, jeśli wiosną i latem nie mają możliwości syntezy skórnej[9]. Dlaczego witamina D ma takie znaczenie w diecie dziecka? Ponieważ ma wpływ m.in. na rozwój oraz budowę kości i zębów, a jej niedobór może prowadzić do krzywicy. Witamina D jest również niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego[10].

Witamina K z kolei warunkuje utrzymanie właściwego stężenia czynników krzepnięcia. Podawanie dziecku witaminy K po urodzeniu zmniejsza ryzyko wczesnego i późnego krwawienia związanego z niedoborem tej witaminy. W 2016 roku, zgodnie z nowymi wytycznymi ESPGHAN, czyli Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii Dziecięcej i Żywienia oraz w odpowiedzi na wyniki badań dotyczących profilaktycznego uzupełniania poziomu witaminy K, które opublikowano w czasopiśmie "Pediatrics"[11], polscy neonatolodzy zmienili sposób podawania witaminy K noworodkom. Według nowych zaleceń każdy zdrowy noworodek powinien otrzymać 1 mg witaminy K w postaci domięśniowego zastrzyku w ciągu pierwszych 5 godzin po przyjściu na świat.

W przypadku żelaza w populacji Polaków dość rzadko występuje problem niedokrwistości, dlatego nie ma powodu jego dodatkowego podawania[12]. Wyjątek stanowić mogą dzieci urodzone w rodzinach o niskim statusie socjoekonomicznym lub te z ograniczonym dostępem do produktów bogatych w łatwo przyswajalne żelazo.

Także w przypadku fluoru stanowisko EFSA, czyli Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności jest jednoznaczne: w ciągu pierwszego pół roku życia dziecka nie należy mu podawać preparatów fluoru. Później wystarczy ilość fluoru zawarta w wodzie pitnej.

Fot. iStock

Wprowadzanie nowości i urozmaicanie diety

Zgodnie z zaleceniami ESPGHAN oraz EFSA wprowadzanie produktów, które mają za zadanie uzupełniać dietę należy rozpocząć po ukończeniu przez dziecko 17. tygodnia życia i nie później niż w 26. tygodniu życia[13]. Dlaczego? Ponieważ u niemowląt dojrzewa wtedy zdolność przyjmowania pokarmów stałych - siedzą z podparciem, są w stanie kontrolować ruchy szyi i głowy. W tym czasie dzieci przestają także odruchowo usuwać z ust ciała obce.

Wprowadzanie nowych produktów jest ważne, ponieważ u dzieci rośnie zapotrzebowanie na składniki odżywcze, których samo mleko nie może zaspokoić. Mowa tu o dostarczeniu dodatkowej energii, białka, żelaza, cynku, witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E) oraz pierwiastków śladowych. Posiłki bezmleczne powinny stopniowo zastępować mleko, tak aby pod koniec pierwszego roku życia niemowlę otrzymywało dwa lub trzy posiłki mleczne.

Jak poradzić sobie z wprowadzaniem nowych pokarmów? Po pierwsze zacząć stopniowo, od jednego produktu. Na początek 3-4 łyżeczki wystarczą. Co podawać w pierwszej kolejności? Kolejność wprowadzanych smaków ma znaczenie. Należy rozpocząć od podawania warzyw przez pierwsze dwa tygodnie. Naukowcy wskazują, że pierwsze dwa lata życia dziecka są kluczowe dla jego smakowych preferencji i awersji. Z tego powodu w pierwszej kolejności wprowadzamy warzywa, a w drugiej - po około dwóch tygodniach podawania warzyw - owoce[14]. Najlepszy efekt rozszerzania diety uzyskiwano, podając minimum trzy różne nowe warzywa w ciągu dnia[15] choć ze względu na ewentualne reakcje alergiczne ESPGHAN[16] zaleca wprowadzanie pojedynczych pokarmów. Stopniowo można wprowadzać kaszki bezglutenowe i glutenowe (w dowolnym okresie po ukończeniu 4. m.ż. do 12. m.ż.) Zgodnie ze schematem żywienia niemowląt po 4 miesiącu można również podawać jaja, mięso, czy puree ziemniaczane. Ryby, kasze i pieczywo powinny być włączone do diety niemowlęcia po 7.m.ż.

Fot. iStock

Kolacja na jedną-dwie godziny przed snem

Kolacja, tak jak śniadanie powinna dostarczać ok. 25 procent dziennego zapotrzebowania energetycznego. Podajemy ją dziecku na godzinę, dwie przed snem. Co dziecku podamy zależy od tego, czy maluch uczęszcza do żłobka. Przyjmuje się, że posiłek powinien być lekkostrawny, taki, który byłby źródłem białka, witamin i składników mineralnych[17].

Specjaliści zachęcają do podawania na kolację chudego mięsa, mleka i jego przetworów. Sugerują także, że wieczorny posiłek bogaty w węglowodany działa uspokajająco i może mieć dobry wpływ na dzieci nadaktywne - podobnie jak szklanka ciepłego mleka.

Dzieci nie powinny chodzić spać ani głodne, ani przejedzone - tutaj ważne jest indywidualne podejście do każdego dziecka.

[1]Jarosz M [red.] (2012), Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja, Wydawnictwo Instytutu Żywności i Żywienia, Warszawa

[2] Johnson SL. (2002), Children's food acceptance patterns: the interface of ontogeny and nutrition needs. Nutr Rev

[3] Brown A, Lee M. (2013) An exploration of experiences of mothers following a baby-led weaning style: developmental readiness for complementary foods. Matern Child Nutr

[4] Stolarczyk A, Szott K, Socha P. (2012) Ocena sposobu żywienia niemowląt w wieku 6 i 12 m. ż. w populacji polskiej w odniesieniu do zaleceń Schematu Żywienia Niemowląt z 2007 roku. Standardy Medyczne Pediatria

[5] Fleischer DM, Spergel JM, Assa'ad AH, Pongracic JA. (2013) Primary prevention of allergic disease through nutritional interventions. J Allergy Clin Immunol Pract

[6] Czajkowski K., Czerwionka-Szaflarska M., Charzewska J. i inni (2010), Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie suplementacji kwasu dokozaheksaenowego i innych kwasów tłuszczowych omega-3 w populacji kobiet ciężarnych, karmiących piersią oraz niemowląt i dzieci do lat 3, Standardy Medyczne. Pediatria,

[7] Rozporządzenie Komisji (UE) nr 440/2011 z 6.05.2011 r.

[8] Dyrektywa Komisji 2013/46/UE z dnia 28 sierpnia 2013 r. zmieniająca dyrektywę  2006/141/WE w odniesieniu do wymogów dotyczących białek, odnoszących się do preparatów do początkowego żywienia niemowląt i preparatów do dalszego żywienia niemowląt. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

[9] Lifschitz C. (2014), DHA, kwas foliowy, witamina D, jod i żelazo w profilaktyce zdrowotnej, Standardy Medyczne. Pediatria

[10] Płudowski P. (2013), Nowe spojrzenie na witaminę D, Standardy Medycyny Pediatria

[11] Witt M., Kvist N. Horby Jorgenseni M. i wsp.: (2016) Prophylactic dosing of vitamin K to prevent bleeding. Pediatrics

[12] Domellöf M, Braegger C, Campoy C i wsp.; (2014), ESPGHAN Committee on Nutrition. Iron requirements of infants and toddlers. J Pediatr Gastroenterol Nutr

[13] Agostoni C, Decsi T, Fewtrell M I wsp.; ESPGHAN Committee on Nutrition. Complementary feeding: a commentary by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr

[14] Birch LL. Development of food preferences. Annu Rev Nutr 1999

[15] Schwartz C, Scholtens PA, Lalanne A i wsp. (2011), Development of healthy eating habits early in life. Review of recent evidence and selected guidelines. Appetite

[16] Patrz: przypis 13

[17] Weker H. (2012), Poradnik żywienia dziecka w wieku os 1. do 3. lat, Zakład Żywienia, Instytut Matki i Dziecka

Copyright © Agora SA