Noworodek a niemowlę - niby oczywiste, na którym etapie rozwojowym są najmłodsi, a jednak...

Noworodek a niemowlę? Każdy noworodek jest niemowlakiem, ale niemowlak tylko przez pierwsze 28 dni życia jest noworodkiem. Tak w największym skrócie, bo definicje, chociaż zasadniczo są precyzyjne, okazują się być dość płynne i są wyjątki.

Noworodek to dziecko od urodzenia do ukończenia 4 tygodni. Niemowlę: od urodzenia do ukończenia pierwszego roku życia. Przynajmniej teoretycznie.

Zobacz wideo

Szczególny miesiąc noworodka

Okres noworodkowy to czas, gdy dziecko pozostaje pod szczególnym nadzorem, bo uważa się, że tyle czasu zazwyczaj potrzeba, by przejść pełne przystosowanie po życiu w macicy do nowych warunków po urodzeniu. Generalnie to taki całościowy sprawdzian wydolności narządów, możliwości wchłaniania, wydzielania, przetwarzania itp. Oczywiście, niektóre ewentualne nieprawidłowości ujawniają się bardzo szybko (choćby z układem krążenia, oddechowym) i kluczowe są te pierwsze doby. Wtedy też można wykonać badania przesiewowe, bo kolejne organy podejmują pracę, produkują hormony, enzymy itp.

Przykładowo: zaraz po porodzie dzieci nieraz czasowo mają nienaturalnie podwyższony poziom TSH i normalizuje się on zazwyczaj w trzeciej dobie. Dla odmiany u dzieci chorych na fenyloketonurię stężenie fenyloalaniny nieprawidłowo rośnie dopiero po spożyciu odpowiedniej ilości pokarmu, dlatego, aby wykryć hipotyreozę czy fenyloketonurię z diagnostyką trzeba wstrzymać się co najmniej 24 godziny. Dopiero wtedy z pięty noworodka pobiera się krew na specjalną bibułę.

Wszystko o badaniach przesiewowych noworodków

Przez kolejne tygodnie życie testuje układ pokarmowy, immunologiczny etc. Oczywiście, zazwyczaj już oddanie smółki i zmoczenie pierwszych pieluszek daje wyraźny sygnał, że przewód pokarmowy czy układ wydalniczy są drożne, a ilość oraz wygląd wydalin pozwala ocenić także kondycję czynnościową narządów. Oczywiście, ocena jest wstępna, a niektóre wady wrodzone mogą ujawnić się nawet po latach, jednak te najpoważniejsze najczęściej są odkrywane dość szybko.

Noworodek - wyjątki

Zarazem wielu specjalistów uważa, że te cztery tygodnie to zdecydowanie czas umowny i zbyt krótki, by zamykał wyraźnie pierwszy okres rozwojowy dziecka. Kluczowy okres przystosowawczy według części ekspertów zajmuje dziecku najczęściej ok. 3 miesiące i dopiero po upływie pierwszego kwartału życia możliwa jest np. bardziej wiążąca ocena endokrynologiczna, neurologiczna czy okulistyczna. Oczywiście, są schorzenia z tej grupy, które specjalista rozpoznaje nawet w pierwszej dobie życia (np. sprawdzając odruchy). Zarazem są i takie, które ocenia po czasie, mając wątpliwości. Niejednokrotnie rodzice zgłaszający się na konsultację z noworodkiem są proszeni o ponowne przyjście po upływie właśnie trzech miesięcy.

Noworodek według ścisłej definicji (4 pierwsze tygodnie życia) śpi około 21 godzin na dobę (występują jednak duże odchylenia osobnicze) i budzi się tylko na karmienia. Dziecko jest szczególnie podatne na infekcje, a ma dość ograniczoną możliwość ich zwalczania (stąd każde niepokojące sygnały organizmu wymagają pilnej konsultacji lekarskiej, a stwierdzone jakiekolwiek nieprawidłowości zazwyczaj obserwowane są w warunkach szpitalnych), ma podwyższoną ciepłotę ciała. Ma wrodzone odruchy chwytne i ssania. Okres noworodkowy kończy stabilizacja funkcji narządów, wyrównanie masy ciała (po fizjologicznym spadku) i odpadnięcie pozostałości pępowiny.

Inaczej traktuje się i ocenia wiek wcześniaków (dzieci urodzonych przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży), bo stosuje się tzw, wiek korygowany (czyli uwzględniający, w jakim wieku byłoby dziecko, gdyby urodziło się o czasie). Używa się go zwykle do ukończenia drugiego roku życia, ale głównie u wcześniaków skrajnych (urodzonych przed 28. tygodniem). Pozostałe nadrabiają zazwyczaj brakujące tygodnie przed ukończeniem roku. W wieku noworodkowym jednak każdy tydzień jest bardzo istotny i uczula się rodziców, by uwzględniali naturalne braki dzieci urodzonych przed czasem.

Warto przy tym pamiętać, że korygowanie wieku wyłącznie na podstawie kalendarza czasem bywa niewystarczające i to specjaliści (noworodkami i czasem niemowlętami zajmują się neonatolodzy) powinni oceniać możliwości dziecka i jego zdolności adaptacyjne. Znaczenie ma choćby waga urodzeniowa, ewentualne powikłania okołoporodowe, ocena dziecka wg skali Apgar.

Niemowlę, czyli kto?

O ile "noworodek" już w nazwie podpowiada definicję (to ktoś, kto niedawno się urodził), o tyle z niemowlęciem nie jest już tak prosto. "Niemowlę" z całą pewnością jeszcze nie mówi, ale trudno stwierdzić, że okres niemowlęcy kończy pojawienie się mowy. Czyli niemowlak powinien raczej, konsekwentnie, być "niechodziakiem". Z drugiej strony, jak z wszystkimi sztucznymi granicami, takie nazewnictwo byłoby bliżej prawdy, ale nie odzwierciedlałoby jej w pełni. Owszem, wiele dzieci robi pierwsze kroczki na roczek, ale są i takie, które chodzą ok. 16. miesiąca i to wciąż jest norma.

Generalnie pierwszy rok życia to czas  niepowtarzalnie intensywnego rozwoju i unikalnej plastyczności mózgu. To dlatego przy jakichkolwiek nieprawidłowościach tak istotna jest wczesna interwencja i szybkie wdrożenie programu leczniczego i rehabilitacyjnego. Z drugiej strony wiele badań dowodzi, że drugi rok życia to także czas nadrabiania ewentualnych opóźnień i wielkich możliwości, jeśli w pierwszym podjęto odpowiednie działania. U zdrowych dzieci to intensywny okres rozwoju komunikacji i zdolności adaptacyjnych. Wielu umiejętności oczekiwanych od małych Europejczyków pod koniec pierwszego roku życia np. Amerykanie oczekują w roku drugim. Najczęściej po jego zakończeniu dziecko rzeczywiście przestaje być "niemowlęciem" i całkiem dobrze dogaduje się z otoczeniem.

Więcej o:
Copyright © Agora SA