Szkarlatyna: nie mylmy jej z anginą

Na szkarlatynę (płonicę) nie ma szczepionki. Nieleczona może być przyczyną powikłań. Jak rozpoznać szkarlatynę, jakie są objawy i jak ją leczyć?

Kto najczęściej choruje na różyczkę?

Kto najczęściej choruje na różyczkę?

Szkarlatyna: jak często dzisiaj występuje?

Szkarlatyna, inaczej zwana płonicą, jest to typowa zakaźna choroba wieku dziecięcego o charakterystycznych objawach. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu (szczególnie przed drugą wojną światową) płonica była powszechną chorobą dziecięcą, która niestety, w przypadku co czwartego chorego dziecka, kończyła się śmiercią. Dzisiaj metody leczenia płonicy są zaawansowane i skuteczne. Choroba występuje na całym świecie, w krajach rozwiniętych śmiertelność wynosi 1 proc. W Polsce co roku, na każde 100 000 mieszkańców, przypada około 150 przypadków zachorowań. Nie ma szczepionki na szkarlatynę, a raz przechorowana nie uodparnia. Szkarlatynę wywołuje nie jeden, a kilka typów toksyny bakteryjnej. Stąd płonicę można przechodzić przynajmniej trzy razy.

Co wywołuje szkarlatynę (płonicę)?

To bakteryjna choroba zakaźna wywoływana przez paciorkowce typu A produkujące toksyny.

Szkarlatyna (płonica): kiedy najczęściej występuje?

Najwięcej zachorowań notuje się jesienią i zimą, od października do marca.

Szkarlatyna (płonica): jak można się nią zarazić?

Zakażenie następuje drogą kropelkową. Już sam kontakt z rzeczami osoby chorej (np. odzież, ręczniki, pościel, sztućce) jest źródłem zakażenia się szkarlatyną (płonicą). Bakterie przenoszą również osoby zdrowe, np. poprzez niemyte ręce. Choroba najczęściej pojawia się w grupach, stąd atakuje dzieci w wieku przedszkolnym/szkolnym. Paciorkowce wywołujące szkarlatynę (podobnie jak i anginę) przenoszą się przez kaszel, kichanie i oczywiście bezpośredni kontakt z chorym lub nosicielem. Dziecko może zarazić się płonicą od rówieśnika, a także od osoby dorosłej, chorej na anginę paciorkowcową. Chora na szkarlatynę karmiąca mama może poprzez pokarm zarazić dziecko.

Szkarlatyna (płonica): kto najczęściej choruje?

Na szkarlatynę (płonicę) nie chorują niemowlęta poniżej 1 r.ż. Szkarlatyna dotyka głównie dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym (od 3 do 10 roku życia). Na płonicę można zachorować kilka razy (ok. 3-6), gdyż występuje kilka typów toksyny paciorkowcowej.

Szkarlatyna (płonica): jak długo się wylęga?

Okres wylęgania choroby jest dość krótki. Pierwsze objawy można zauważyć od 2 do 5 dni od momentu zarażenia.

Szkarlatyna (płonica): jakie są objawy?

Początek choroby jest dość ostry. Płonica zazwyczaj rozpoczyna się wysoką gorączką sięgającą 39-40 °C, a także ogólnym rozbicie, bardzo złym samopoczuciem. Mogą wystąpić bóle brzucha, uporczywe nudności, wymioty, ból gardła.

Najbardziej charakterystycznym objawem szkarlatyny jest wysypka oraz żywoczerwone gardło. Wysypka może mieć różne nasilenie - być bardziej lub mniej widoczna - wszystko zależy od wrażliwości chorego na toksyny paciorkowca. Plamki pojawiają się najpierw na piersiach i na szyi. Wysypka zazwyczaj jest drobnoplamista, skóra wygląda jak uderzona szczoteczką, a w dotyku jest szorstka. Wysypka pojawia się najczęściej w drugiej dobie choroby. Podczas szkarlatyny wysypka dobrze widoczna jest w okolicach pachowych, pachwinowych i na pośladkach. Charakterystyczny dla wysypki płoniczej jest tzw. trójkąt Fiłatowa: rumień występuje na twarzy, ale nie w trójkącie wokół ust i nosa, tam skóra pozostaje blada. Okres utrzymywania się wysypki jest różny, od kilku godzin do kilku dni. Wysypka może swędzieć.

Kolejnym charakterystycznym objawem szkarlatyny jest drobne łuszczenie się skóry. Początkowo na twarzy (po tygodniu trwania choroby), następnie na tułowiu (po 2 tygodniach) oraz dłoniach i stopach (po 3 tygodniach). Na języku od początku choroby występuje biały nalot, który oczyszcza się od brzegów i po 4-5 dniach zostaje obraz żywoczerwonego języka, to tzw. język malinowy.

Szkarlatyna (płonica): jak leczyć?

Jak przy każdej chorobie przebiegającej z wysypką konieczna jest konsultacja lekarska. Diagnostyka polega na wywiadzie i rozpoznaniu charakterystycznych objawów płonicy. Ważne jest, aby udać się z dzieckiem do zaufanego i doświadczonego lekarza, który oprócz prawidłowego rozpoznania objawów, przeprowadzi wywiad osobniczy, rodzinny, środowiskowy. Szkarlatynę leczy się antybiotykiem. Lekarz przepisze antybiotyki z grupy penicylin. Jeśli istnieje podejrzenie uczulenia dziecka na pochodne penicyliny, wówczas stosuje się makrolidy. Jeszcze kilka/kilkanaście lat temu płonicę leczono pozajelitową penicyliną G. Dzisiaj najczęściej stosuje się antybiotyki doustne, przez około 10 dni, leki podaje się dwa razy dziennie. Dzieci są zazwyczaj leczone w domu. Do szpitala kieruje się chorych z cięższym przebiegiem płonicy. Podczas szkarlatyny nie podaje się tetracyklin i aminoglikozydów. Ich działanie na paciorkowce grupy A jest słabe i nie przynosi pożądanego efektu. Pacjent powinien otrzymać leczenie w przeciągu kilku dni, żeby zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań.

Oprócz terapii antybiotykowej lekarz może zalecić leki na obniżenie gorączki, a także badania. Przy płonicy wykonuje się wymaz z gardła, w którym wykrywane są paciorkowce grupy A, a także morfologię, w celu oznaczenia poziomu leukocytów. Chore dzieci powinny być izolowane od zdrowych, po to, aby ryzyko zarażenia się było jak najmniejsze.

Jak opiekować się chorym na szkarlatynę dzieckiem?

Ważne jest aby podawać antybiotyki zgodnie z zaleceniem. Jeśli dziecko silnie gorączkuje należy podać zalecone przez lekarza leki na zbicie gorączki. Można również zastosować domowe sposoby walki z gorączką i na łydki, uda, czoło przykładać mokre ręczniki, o dwa stopie chłodniejsze od temperatury ciała. Jeśli dziecko nie ma apetytu, nie należy wciskać jedzenia na siłę, tym bardziej, że podczas choroby boli gardło. Ważniejsze jest aby dziecko dużo piło. Najlepiej podawać lekko osłodzone herbaty i dużo wody. Mieszkanie trzeba regularnie wietrzyć, temperatura w pokoju dziecka powinna wynosić 20-21 st.C.

Chory na szkarlatynę (płonicę): jak długo zaraża?

W celu ograniczenia szerzenia się zakażenia, chory na paciorkowcowe zapalenie gardła lub migdałków nie powinien kontaktować się z innymi osobami w przedszkolu, szkole lub w pracy przez okres 24 godz. od zastosowania skutecznego antybiotyku.

Lekarz odpowiada: Szkarlatyna: jak długo dziecko zaraża?

Z jakimi chorobami można pomylić szkarlatynę (płonicę)?

Płonicę często myli się, przynajmniej do momentu wystąpienia wysypki, z anginą. Obydwie choroby są wywołane przez paciorkowiec typu A. Angina i szkarlatyna podobnie się zaczynają: ból gardła, zaczerwienione migdałki, wysoka gorączka do 40 stopni, obłożony język. Doświadczony lekarz oglądając gardło dziecka powinien jednak odróżnić szkarlatynę od anginy. Podczas płonicy widoczne jest zapalenie migdałków, a także charakterystyczny kolor śluzówki i malinowy język. Ważne jest, aby już na początku leczenia zauważyć różnicę między anginą a szkarlatyną, gdyż nie u wszystkich dzieci występuje charakterystyczna dla płonicy wysypka. Zdarza się, że pojawia się w tak małym nasileniu, że zwyczajnie można jej nie zauważyć. Choroby zakaźne na przestrzeni lat zmieniają swój charakter i coraz częściej dzieci przechorowują szkarlatynę nie mając klasycznych, książkowych objawów. Dlatego antybiotyki podaje się już w podejrzeniu płonicy, po co, aby uniknąć powikłań.

Szkarlatyna (płonica) jest mylona także z różyczką, odrą i chorobami wirusowymi. Dlatego, jeśli tylko pojawiają się wątpliwości, istotne jest wykonanie posiewu z gardła. Materiał należy pobrać z migdałków i z tylnej ściany gardła. Stwierdzenie obecność bakterii paciorkowca typu A świadczy o płonicy.

Szkarlatyna (płonica): możliwe powikłania

Powikłania występują w przypadku dzieci źle zdiagnozowanych i tym samych leczonych w nieodpowiednim kierunku. Do szpitali najczęściej trafiają dzieci z gorączką reumatyczną. Inne powikłania nieleczonej szkarlatyny to zapalenia węzłów chłonnych, ostre zapalenia stawów, zapalenia ucha środkowego. 1-3 tygodnie po przechorowaniu szkarlatyny czy anginy paciorkowcowej należy sprawdzić badanie ogólne moczu , ze względu na możliwość wystąpienia rzadkiego powikłania jakim jest ostre kłębuszkowe zapalenie nerek . Zastosowanie antybiotyku nie zmniejsza ryzyka ich wystąpienia (1:1000000). Dlatego każde dziecko, też to leczone, powinno mieć wykonane badanie moczu.

Szkarlatyna (płonica): dlaczego może nawracać?

Jeżeli po przejściu szkarlatyny, dziecko po krótkim czasie zachoruje ponownie, może to oznaczać, że albo antybiotyk był podawany niezgodnie z zaleceniem, albo ktoś z najbliższych lub otoczenia jest nosicielem paciorkowca. Nosiciel sam nie choruje, ale zaraża innych. Najłatwiej będzie to sprawdzić, pobierając wymaz z gardła, od wszystkich członków rodziny. Jeżeli się okaże, że ktoś z rodziny ma paciorkowca w gardle, wówczas lekarz prawdopodobnie zapisze penicylinę.

Lekarz radzi: szkarlatyna w ciąży

Więcej o:
Copyright © Agora SA