Prawa przyszłych matek określa ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z dnia 6 listopada 2008 roku. Od 1 stycznia 2019 roku opiekę okołoporodową reguluje Standard Organizacyjny Opieki Okołoporodowej, który kodyfikuje procedury, jakich powinien przestrzegać personel medyczny zajmujący się kobietą w ciąży i połogu. Każdy z tych dokumentów, choć nie wprost, mówi także o prawach ojca dziecka. Warto je znać, nim przekroczy się próg szpitala.
Prawo do informacji medycznej
Wypełniając dokumenty niezbędne do przyjęcia na oddział, kobieta może upoważnić wybraną osobę do uzyskania informacji o jej stanie zdrowia oraz do dostępu do jej dokumentacji medycznej. Pacjentka, wskazując osobę upoważnioną, powinna podać jej imię, nazwisko oraz dane umożliwiające kontakt. Nie ma konieczności, aby był to ktoś z rodziny. Może to być zarówno mąż pacjentki, jak i jej partner, mama czy też koleżanka.
Obecność przy rodzącej
Po wypełnieniu dokumentów przyszła mama trafia, w zależności od jej stanu zdrowia i stopnia zaawansowania porodu, na oddział patologii ciąży lub na porodówkę. W każdym z tych miejsc może jej towarzyszyć osoba bliska, czyli mąż, partner lub inna osoba wskazana przez ciężarną lub rodzącą.
Osoba bliska może wspierać, trzymać za rękę, a także - na życzenie pacjentki - być obecna podczas udzielania świadczeń medycznych, np. w czasie badania ginekologicznego. Są jednak wyjątki od tego prawa. Jeśli zdrowie przyszłej mamy jest zagrożone albo istnieje zagrożenie epidemiologiczne, osoba udzielająca świadczeń zdrowotnych może nie zgodzić się na obecność bliskiej osoby podczas zabiegów. Odmowa ta powinna zostać odnotowana w dokumentacji medycznej pacjentki.
Położne mówią, że gdy ponad dziesięć lat temu ojcowie byli już wpuszczani do porodów, ich obecność przy rodzącej wciąż była nowością. Teraz jest dziwnie, gdy ich przy partnerce nie ma, dlatego w pierwszej fazie porodu personel medyczny jest zobowiązany do nawiązania i utrzymania kontaktu zapewniającego poczucie bezpieczeństwa i poszanowanie godności osobistej zarówno z przyszłą mamą, jak i osobą bliską, z którą kobieta chce rodzić.
Przyszły ojciec wspiera partnerkę psychicznie fot: shutterstock/Gorodenkoff
W zdecydowanej większość przypadków jako osobę bliską kobiety wskazują ojca dziecka. Bo ojcowie są na porodówce bardzo potrzebni - i to nie tylko partnerce. Personel medyczny także ma z nich pożytek. Mężczyzna może podać kobiecie ręcznik, gdy ta wychodzi spod prysznica. Jeśli poród przebiega w sposób fizjologiczny, może stosować niefarmakologiczne sposoby łagodzenia bólu, np. zrobić rodzącej masaż, ćwiczyć z nią. Może także zgłosić położnej, gdy coś zaniepokoi go w zachowaniu żony lub w zapisie KTG. A co najważniejsze, przyszły ojciec wspiera partnerkę psychicznie. Mężczyzna może przebywać w sali przez cały czas trwania porodu oraz po jego zakończeniu. Może więc być obecny podczas szycia krocza i pierwszych prób przystawiania dziecka do piersi. Oczywiście poza wspomnianą już sytuacją, gdy zagrożone jest zdrowie kobiety lub gdy istnieje ryzyko epidemiologiczne.
Czy cesarskie cięcie jest sytuacją wykluczającą obecność męża lub partnera przy porodzie?
I tak, i nie. Jeśli wiadomo, że dziecko przyjdzie na świat w ten sposób, a przyszła mama chce, by w czasie operacji towarzyszył jej mąż lub partner, ma do tego prawo. Warto jednak wcześniej omówić z personelem medycznym warunki tego uczestnictwa. Ze względu na bezpieczeństwo zabiegu lekarz może nie zgodzić się na obecność osoby trzeciej na sali operacyjnej.
Jeśli cesarskie cięcie nie było planowane, wówczas zgoda na udział męża lub partnera w operacji zależy od stanu zdrowia kobiety i dziecka.
Towarzyszenie po porodzie
Dziecko jest już na świecie i odpoczywa z mamą na oddziale położniczym. Co w tym czasie robi świeżo upieczony ojciec? Jeśli akurat są godziny odwiedzin, przebywa na oddziale razem z nimi. Ustawa o prawach pacjenta mówi jasno, że każdy hospitalizowany ma prawo do kontaktu z innymi osobami oraz do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej, czyli takiej, która polega nie tylko na udzielaniu świadczeń medycznych.
Za darmo? Nie zawsze
Czy szpital może pobierać opłaty za obecność męża lub partnera przy porodzie albo na sali poporodowej? Zasadniczo nie, chyba, że kierownik placówki uzna, że osoba towarzysząca generuje dodatkowe koszty dla szpitala. W tym przypadku wysokość opłat oraz sposób ich naliczania powinny być jawne i udostępnione w miejscu udzielania świadczeń zdrowotnych, by każdy mógł się z nimi zapoznać. Kierownik szpitala powinien także określić, jakie usługi i inne elementy składają się na wysokość opłaty. Jeśli kogoś nie stać na pokrycie tych kosztów, warto zwróć się do osoby zarządzającej szpitalem z wnioskiem o odstąpienie od płatności. Może ona zdecydować o jej umorzeniu lub rozłożyć ją na raty.
Tata w połogu
Podczas wizyt patronażowych, które położna składa po powrocie noworodka do domu, służy ona radą zarówno mamie, jak i ojcu dziecka. Mąż lub partner powinien uzyskać informacje na temat zmian fizycznych i reakcji emocjonalnych zachodzących u kobiety w połogu. Powinien też zostać przygotowany do udzielenia kobiecie wsparcia oraz poinformowany, gdzie sam może szukać pomocy, gdyby jej potrzebował.
Prawo do... dochodzenia swoich praw
Gdy personel medyczny nie przestrzega standardów opieki okołoporodowej lub naruszy prawa pacjenta, kobieta może dochodzić swoich racji. W pierwszej kolejności należy wówczas wystąpić (najlepiej w formie pisemnej) do dyrektora placówki medycznej z prośbą o odniesienie się do zaistniałej sytuacji. Można również złożyć skargę do Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Lekarzy przy Okręgowej Izbie Lekarskiej lub skierować sprawę z powództwa cywilnego do sądu. Co ważne, nieprawidłowości musi zgłosić osoba hospitalizowana, nie zaś jej mąż lub partner.
W każdej sytuacji, w której pacjenci podejrzewają, że naruszono ich prawa, powinni skontaktować się z Biurem Rzecznika Praw Pacjenta. Najszybszą formą kontaktu jest telefon na numer bezpłatnej ogólnopolskiej Telefonicznej Informacji Pacjenta - 800 190 590 - czynnej od poniedziałku do piątku w godz. 9-18. Dyżurujący pracownicy na bieżąco udzielą informacji, jak w danej sytuacji należy postąpić. Wniosek można też wysłać mailem na adres kancelaria@rpp.gov.pl lub złożyć przez platformę ePUAP.
Powinno cię również zainteresować:
- Lekarz do rodzącej: 'Czemu się tak drzesz, to dopiero początek'. Od stycznia obowiązują nowe standardy okołoporodowe. Będzie lepiej?
- Dziewczyna na zdjęciu jest w trakcie porodu. W towarzystwie sąsiadów. Można rodzić bez strachu
- Poziom usług położniczych w Polsce na tle Europy wypada bardzo dobrze. Dlaczego zatem Polki boją się rodzić naturalnie?
Artykuł pochodzi z magazynu "Dziecko", wydanie specjalnie nr 2/2019. Magazyn liczy 124 strony. Kolejnego wydania magazynu szukaj w kioskach pod koniec sierpnia.
Magazyn 'Dziecko'. Kolejne wydanie pod koniec sierpnia fot: jb
