W czym tkwi fenomen kwasu foliowego?

Nazwa "kwas foliowy" większości kobiet kojarzy się z ciążą. I słusznie, bo suplementacja tej właśnie witaminy w okresie ciąży jest bardzo ważna - świadczy o trosce o zdrowie swojego przyszłego dziecka i własne.

Czym jest kwas foliowy?
Kwas foliowy to związek organiczny z grupy witamin B, niezbędny w naszym organizmie. Badania prowadzone od lat 80. ubiegłego wieku w różnych krajach i przez różne ośrodki naukowe[1] jednoznacznie potwierdziły wielkie korzyści z podawania go przyszłym mamom. Na czym polega jego działanie i czemu jest taki istotny szczególnie w pierwszych tygodniach ciąży?

Korzyści dla dziecka
Troska o stworzenie dziecku jak najlepszych warunków do rozwoju jeszcze w brzuchu mamy jest szczególnie istotna, gdy chodzi o realną możliwość zapobiegania bardzo poważnym wadom rozwojowym.

Bardzo ważny w rozwoju zarodka proces tworzenia i zamykania cewy nerwowej (czyli zaczątku naszego układu nerwowego) zachodzi pomiędzy 21. a 28. dniem od zapłodnienia. Niedobór kwasu foliowego w organizmie matki jest jedną z przyczyn zaburzeń tego procesu, a w efekcie powstawania takich wad, jak przepukliny okolicy głowy i rdzenia kręgowego, rozszczep kręgosłupa czy bezmózgowie.

Aby zapobiec ewentualnym wadom, wszystkim pacjentkom starającym się o ciążę lekarze zalecają przyjmowanie kwasu foliowego. Idealnie jest, jeśli uda się suplementować kwas foliowy jeszcze przed ciążą. Tym bardziej że dieta pokrywa przeciętnie tylko 50 proc. zapotrzebowania na ten związek organiczny. Przyjmowanie  kwasu foliowego kilka tygodni przed planowanym poczęciem i w trakcie ciąży zmniejsza aż o 70 proc. ryzyko wystąpienia u dziecka wad cewy nerwowej[2].

Korzyści dla przyszłej mamy

Kwas foliowy ma znaczenie nie tylko dla prawidłowego rozwoju dziecka, ale jest też ważny dla zdrowia przyszłej mamy - m.in. przyczynia się do wzrostu tkanek matczynych. Według przedstawionych rekomendacji przyjmowanie kwasu foliowego w celu zmniejszania ryzyka wad cewy nerwowej jest bardzo ważne co najmniej sześć tygodni przed poczęciem i do końca drugiego trymestru ciąży.

Naturalne źródła folianów czy suplementy?

Ogólne zalecenia dla kobiet w ciąży sformułowane przez Instytut Matki i Dziecka dotyczą prowadzenia zdrowego trybu życia, jedzenia zbilansowanych posiłków bogatych w witaminy i substancje odżywcze oraz unikania niektórych potraw [3].

Nazwa kwasu foliowego pochodzi od łacińskiego słowa folium - liść i rzeczywiście jego naturalnym źródłem są głównie warzywa liściowe: szpinak, sałata, kapusta, brokuły, szparagi, brukselki, kalafiory, a także rośliny strączkowe, pomidory,  buraki, słonecznik, orzechy, drożdże, wątróbka, żółtka jaj, pełne ziarna zbóż, pomarańcze, banany i awokado.

Skomponowanie z nich diety ciężarnej tak, aby zagwarantować przyswojenie zalecanej dawki 400 μg (0,4 mg) kwasu foliowego, jest w praktyce bardzo trudne. Niezwykle bogate w foliany wątróbka i drożdże w ogóle nie są zalecane dla kobiet w ciąży. Odpowiednią dawkę można uzyskać, zjadając około kilograma surowych warzyw (np. 1150 g szpinaku, 714 g brokułów, 780 g brukselki). Wysokie temperatury, kwaśne dodatki, a nawet promienie słoneczne niszczą od 50 do 90 proc. folianów zawartych w roślinach, więc wszelkie działania kulinarne oznaczają konieczność zjedzenia znacznie większej porcji warzyw bez gwarancji, że dostarczymy organizmowi zalecaną dzienną dawkę kwasu foliowego. Przy tak wyraźnych zaleceniach lekarzy chodzi o pewność, a tę daje tylko przyjmowanie odpowiednio przygotowanych preparatów kwasu foliowego. Warto też wiedzieć, że nie ma ryzyka przedawkowania tej witaminy, gdyż jest rozpuszczalna w wodzie i jej ewentualny nadmiar zostanie po prostu usunięty z organizmu.

Źródła:

1. MRC Vitamin Study Research Group. Prevention of neural tube defects: results of the Medical Research Council Vitamin Study. MRC Vitamin Study Research Group. Lancet 1991;338(8760):131-137],[Berry RJ, Li Z, Erickson JD, Li S, Moore CA, Wang H, Mulinare J, Zhao P, Wong LY, Gindler J, Hong SX, Correa A. Prevention of neural-tube defects with folic acid in China. N Engl J Med 1999;341(20):1485-1490.], [Czeizel A.E. (2004) The primary prevention of birth defects: Multivitamins or folic acid? Int. J. Med. Sci. 1(1): 50-61.].

2. „Standardy Medyczne. Suplementacja diety. Wytyczne postępowania u dzieci, kobiet ciężarnych i karmiących piersią” pod redakcją prof. dr hab. n. med. Anny Dobrzańskiej, prof. dra hab. n. med. Piotra Sochy i lek. Łukasza Obryckiego (Warszawa 2015)

3. „Poradnik żywienia kobiet w ciąży" opracowany przez specjalistów z Instytutu Matki i Dziecka. 

Więcej o:
Copyright © Agora SA